Vulkanit

From Wikipedia

Vulkaniten sünd Stenen, der ut Smölt tostannen kommt, de dör Vulkanismus an de Bavenflach vun de Eer kommt un dor denn gau afköhlt un fast warrt. Annere Beteken för disse Grupp vun Stenen sünd Eruptivstenen, Extrusivstenen oder Vergatenstenen. Vulkaniten höört dormit to de Magmatiten, so as de Plutoniten, de sotoseggen jehmer Gegenstücken ut de deepere Eer sünd. Se künnt as Lavastroom vörkamen oder as Tuff. In’n Övergang vun Plutoniten un Vulkaniten warrt Stenen manchmol ok as Subvulkaniten oder Gangstenen betekend.

In’n Ünnerscheed to de Deepenstenen köhlt de Vulkaniten bannig gau af un warrt ok gau fast. Dordör kriegt se en düchtig fienköörnig Föög mit en banig gliekmatig Klöör. Dat snelle Afköhlen sorgt neemlich dorför, dat de Kristallen nich veel Tiet hebbt to’n Wassen. Mitünner köhlt se so gau af, dat se gor keen Kristallen utbillt, man in en amorph Struktur fast warrt. Dat warrt denn ok Vulkanglas nöömt. In enkelte Fäll kann dat vörkamen, datt lütte Kristallen, de anfungen hebbt, sik in de Magmakamer to billen, dör den Vulkanismus mit föddert warrt un denn as Insprenglingen ni de fiene Grundmasse inslaten warrt. Man snackt denn ok vun en porphyrisch Föög.

Anners as de Plutoniten, künnt Vulkaniten düchtig Blasen opwiesen, de tostannen kommt, wenn dör dat snelle Opstiegen vun’t Magma de Druck gau afnimmt. Denn kann Gas, wat in dat Magma löst is, afgeven warrn, watt sik denn in lütte Blasen in’n Steen ansammelt un bi’t Fast Warrn verblifft. Bi dat Utfloopen vun de Lava künnt sik de tafeligen oder stengeligen Kristallen in de Richten vun’t Fleten inregeln un en lütte Orden in’n Steen billn. Dat warrt as Flaattextur betekend.

Vulkaniten künnt neven de Insprenglingen ok noch annere inslaten Stenen opwiesen, de as Nevenstenen oder Xenolithen betekend warrt. Dat is Steen, de in de Magmakamer rinfallen oder bi’t Opstiegen vun dat Magma vun de Slootwannen losreten worrn is. Tyypsch sünd t. B. de Basalttuffen in de Eifel, wo Olivinbomben binnen to finnen sünd.

Wenn de Lava nich eenfach blots fleten deit, sünnern dör Explosion utsmeten warrt, köhlt se faken in de Luft bi’t Fallen wedder af. Dorbi entstaht lichte Stenen as Tuff un Bimssteen, de ok ünner den Begreep Tephra oder Pyroklastika tosamenfaat warrt. Disse Stenen sünd licht, wiel veel Luft inslaten warrt. Se lagert sik tomeist in Schichten af.