Bende van Nijvel
Van Wikipedia
De Bende van Nijvel (door Franstaligen aangeduid als les Tueurs du Brabant) was een groep misdadigers - terroristen volgens sommigen - die in 1982, 1983 en 1985 in België een reeks van moorden, inbraken, diefstallen en overvallen pleegde. Daarbij vielen in totaal 28 doden en ruim 20 gewonden. Met name de bloedige roofovervallen op supermarkten van de Delhaize-keten in 1985 schokten België op haar grondvesten. De Bende van Nijvel is nog altijd niet ontmaskerd.
Het politieonderzoek verliep met name in de beginfase chaotisch en onzorgvuldig. Hierdoor én omdat het aantal doden en gewonden hoog was maar de buit relatief gering, wordt de bende vaak gezien als een organisatie met politieke motieven die bescherming genoot van hogerhand. Bewijzen voor deze stelling zijn echter nooit gevonden.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
De Bende van Nijvel - de naam is haar door de pers gegeven - liet voor het eerst van zich horen in 1982. Toen betrof het een diefstal van een geweer uit een wapenwinkel. De misdadigers toonden zich weldra van een gewelddadiger zijde. De misdrijven in 1982 en 1983 hadden een sterk uiteenlopend karakter - roofovervallen, carjacking, inbraken - maar kenmerkten zich allemaal door het brute geweld waarmee de bende opereerde.
Voor zover bekend was de bende in 1984 niet actief, maar in 1985 sloeg ze harder toe dan ooit. Op vrijdag 27 september 1985, rond 20.10u, en later rond 20.30u, pleegde een bende twee overvallen op twee verschillende Delhaize-filialen waarbij in totaal acht doden vielen. Eerst werd het filiaal in Eigenbrakel(rue de la graignette), provincie Brabant, België, overvallen en ongeveer een half uur later dat in Overijse (Brusselsesteenweg) provincie Brabant, België. De laatste overval in Aalst, provincie Oost-Vlaanderen, België, op zaterdag 9 november 1985, op een Delhaize filiaal, was het bloedigst en kostte acht mensen het leven.
Volgens de laatste stand van het onderzoek bestond de Bende uit een harde kern van drie personen: een lange man (de 'reus') die de overvallen leidde, de 'killer' die de meeste moorden pleegde en een 'oudere man' die vooral als chauffeur fungeerde.
Er zijn aanwijzingen dat de 'killer' om het leven is gekomen toen de Bende na de laatste overval in Aalst op de vlucht sloeg. Een politieagent van de stad Aalst die op de vluchtauto schoot zou hem toen geraakt hebben. De 'killer' wordt verantwoordelijk gehouden voor 23 van de 28 doden.
Getuigen zeggen dat ze op de avond van de overval in het bos van Houssière twee mannen bij een Volkswagen Golf hadden gezien. Een derde man zou op de grond hebben gelegen. Het staat vast dat leden van de Bende rond die tijd in dit gebied zijn geweest. In het nabijgelegen kanaal dumpten ze toen twee zakken met wapens, munitie en ander bewijsmateriaal.
Tussen 27 september en 5 oktober 2004 zocht het gerecht in het bos van Houssière bij 's-Gravenbrakel naar het lichaam van de 'killer'. Dat werd niet gevonden. Wel doken twee kogels op, twee kogelhulzen, een jas, een uurwerk en oude munten. Een herhaling van de graafwerken in maart 2005 bleef eveneens vruchteloos.
Begin 2006 zijn er huiszoekingen geweest o.a. in het Zuiden van Frankrijk in het huis van de topcrimineel Madani Bouhouche. Deze kwam onlangs om bij het boomhakken.
In 2015 zullen alle overvallen verjaard zijn.
[bewerk] Motieven
Over de motieven van de bende is veelvuldig gespeculeerd. Allerlei vermoedens zijn door het publiek - dat een verklaring zocht voor het geweld van de Bende van Nijvel - vaak meteen voor waar aangenomen en gingen een eigen leven leiden, ook als er nooit bewijzen voor werden gevonden of zelfs door feiten ontkracht werden.
[bewerk] Terrorisme
Aanhangers van de theorie dat de bende uit terroristen bestond, menen dat de daders in de extreem-rechtse hoek gezocht moeten worden. Deze opvatting wordt onder meer gesteund door verhalen over het dubieuze Brusselse milieu van de jaren tachtig waarin enkele rijkswachters nauwe banden zouden onderhouden hebben met extreem-rechts, en door de opvatting dat de overvallen met militaire precisie werden uitgevoerd. Gedacht wordt dat de bende wellicht uit (ex-)rijkswachters bestond en met de acties het land wilde destabiliseren. Als mogelijk financier werd de omstreden edelman Benoît de Bonvoisin genoemd. Als gevolg van de overvallen van de bende werd het materieel van de dienst bij de rijkswacht verbeterd.
[bewerk] Gladio
In bepaalde politieke en gerechtelijke kringen circuleert de hierbij aansluitende theorie dat deze misdaden preventieve acties waren tegen de toenemende Communistische invloeden in West-Europa. Deze acties zouden deel uitgemaakt hebben van Operatie Gladio, een door de NAVO georchestreerd paramilitair netwerk dat indertijd in gans Europa actief was. De Bende van Nijvel zou aldus een politieke bijbedoeling gehad hebben. Leden van de Belgische Parlementaire Onderzoekscommissie belast met het onderzoek van de recente onthullingen over het bestaan in België van een clandestien internationaal inlichtingennetwerk, bekend als de commissie-Gladio (1990), verdedigden dit verband, evenals ex-gevangenisdirecteur Jean Bultot en rijkswachters Martial Lekeu en Robert Beijer. De onregelmatigheden in het onderzoek naar de Bende van Nijvel en de CCC zouden in 1991 leiden tot de oprichting van een parlementair overzichtscomité dat de inlichtingendiensten moet controleren, het zogenaamde Comité-I.
[bewerk] Roze Balletten
- Hoofdartikel: Roze Balletten
Een andere theorie houdt verband met de zogenaamde Roze Balletten. Dit zouden seksfeesten, ook met minderjarigen, geweest zijn waaraan notabelen, hoge ambtenaren, ministers en politie-officieren zouden deelgenomen hebben.
[bewerk] Georganiseerde misdaad
Ook illegale wapenhandel is als motief genoemd. Bij deze laatste theorie wordt ervan uit gegaan dat sommige kerels(misdadigers) sommige slachtoffers doelbewust koos. Een vroegere bankier Leon Finné, gedood in Overijse, zou bij illegale wapentransacties betrokken zijn geweest. Ook het koppel Jacques Fourez-Elise Dewit zou niet zomaar zijn vermoord. Van deze twee wordt gezegd dat ze iets met de Roze Balletten (zie boven) te maken hadden, en goede banden hadden met een ander slachtoffer, restaurantuitbater Jacques Van Camp.
Het is echter nooit bewezen dat slachtoffers van die gasten(misdadigers) elkaar kenden. De theorieën hierover werden vooral gevoed door beweringen van criminelen - onder wie Jean Bultot, die zelf genoemd werd als betrokkene bij de Bende van Nijvel - en door suggesties in de pers.
[bewerk] Criminaliteit
Daarnaast is er nog altijd de theorie dat het om 'gewone', zij het uiterst gewelddadige bandieten gaat. Dat ze zo lang uit handen van de politie konden blijven, wordt toegeschreven aan het mogelijk erg gesloten milieu waaruit de misdadigers afkomstig zouden kunnen zijn. De 'killer' zou iemand zijn (geweest) die plezier beleefde aan het doden van mensen.
[bewerk] Onderzoek
Het onderzoek naar de Bende van Nijvel bleef tot dusver zonder concreet resultaat. Dat kwam onder meer doordat het aanvankelijk verspreid was over arrondissementen en politiediensten die meer oog leken te hebben voor elkaar en voor de publieke opinie, dan voor de waarheid.
Het parket in Aalst was - in de ogen van de pers - het meest voortvarend in zijn aanpak, maar kon zich slechts met een klein deel van het dossier bezighouden. De centralisatie van het dossier in Charleroi oogstte veel kritiek. Toch kwam er daarna pas enige lijn in het onderzoek. De feiten lagen toen echter al vijf of meer jaar terug, waardoor het behalen van resultaat almaar moeilijker werd.
Het parket in Bergen beschuldigde de zogenoemde 'Borains' - een groepje randfiguren uit de Borinage - ervan de Bende-misdrijven van 1982 en 1983 te hebben gepleegd. De rechtbank in 1988 sprak ze vrij omdat er geen enkel overtuigend bewijs was.
Van de overvallen in 1985 werd slechts eenmaal iemand officieel verdacht: Philippe De Staerke, een beroepsmisdadiger die in 1987 tot twintig jaar werd veroordeeld voor een reeks andere feiten. In mei 2001 werden de beschuldigingen tegen hem in verband met de Bende van Nijvel ingetrokken bij gebrek aan bewijs.
De Staerke zou voor de overval in Aalst op verkenningstocht zijn geweest. De vroegere woonwagenbewoner uit de Brusselse zuidrand beantwoordde in veel opzichten aan het daderprofiel. Dat werd echter pas opgesteld nadat de beschuldigingen tegen hem werden ingetrokken.
In de media werden ook de vroegere rijkswachters Madani Bouhouche en Robert Beijer veelvuldig als betrokkenen genoemd, evenals hun vroegere kennis Jean Bultot. Hoewel Bouhouche en Beijer een reeks spraakmakende misdrijven op hun kerfstok hebben - ze zijn daarvoor ook veroordeeld - is voor hun aandeel in de Bende van Nijvel nooit een bewijs geleverd. De geruchten hierover blijven echter hardnekkig, mede omdat bij Bouhouche plannen werden aangetroffen om warenhuizen af te persen.
Bultot was in de jaren tachtig adjunct-directeur van de gevangenis in Sint-Gillis. Hij was, evenals Bouhouche, een fanatiek beoefenaar van de schietsport practical shooting. Ook kende hij De Staerke. Hij werd verdacht van heling, vluchtte naar Paraguay en later Zuid-Afrika, vanwaar hij de ene na de andere theorie over de Bende van Nijvel spuide aan wie het maar horen wilde.
Het onderzoek naar de Bende van Nijvel dreigde in de late jaren negentig stil te vallen, maar kreeg in 1998 een nieuwe impuls door een tweede parlementaire enquête, geleid door Tony Van Parys. Veel familieleden van slachtoffers geloven echter niet meer in een doorbraak.
In de laatste weken van december 2005 werd Madani Bouhouche dood aangetroffen in Zuid-Frankrijk, waar hij al vijf jaren als een kluizenaar had geleefd sinds zijn vrijlating. Hij was onder verdachte omstandigheden omgekomen bij het houthakken in de Pyreneeën.
[bewerk] Overzicht van de overvallen
Bij dit overzicht moet opgemerkt worden dat de omvang van buit al naar gelang de bron verschilt.
- 13 maart 1982: winkeldiefstal Dinant. Een eendenroer wordt gestolen.
- 14 augustus 1982: overval kruidenierszaak in Maubeuge (Frankrijk). Geen doden, thee, wijn en champagne buit.
- 30 september: wapenhandelaar in Waver. 1 dode agent, vijftiental wapens buit, waaronder machinepistolen.
- 23 december 1982: restaurant in Beersel. 1 dode, koffie, wijn en champagne buit.
- 12 januari 1983: dode taxichauffeur gevonden in Bergen
- 11 februari 1983: Delhaize Genval. Geen doden, 692.384 BEF buit.
- 25 februari 1983: Delhaize Ukkel. Geen doden, 600.000 BEF buit.
- 3 maart 1983: Colruyt Halle. 1 dode, 704.077 BEF buit.
- 7 mei 1983: GB Supermarkt Houdeng-Goegnies. Geen doden, 800.000 BEF.
- 10 september 1983: textielbedrijf Wittock-Van Landeghem in Temse. 1 dode, 7 kogelvrije vesten buit.
- 17 september 1983: Colruyt Nijvel. 3 doden, 1 agent en het koppel Fourez-Dewit.
- 2 oktober 1983: restaurant Aux 3 Canards in Ohain. 1 dode, de uitbater: Jacques Van Camp.
- 7 oktober 1983: Delhaize Beersel. 1 dode, 1.300.000 BEF buit.
- 1 december 1983: juwelier in Anderlues. 2 doden, enkele juwelen buit
- 27 september 1985: Delhaize Eigenbrakel. 3 doden, 200.000 BEF buit.
- 27 september 1985: Delhaize Overijse. 5 doden, waaronder bankier Léon Finné, 991.103 BEF buit.
- 9 november 1985: Delhaize Aalst. 8 doden, waaronder Jan Palsterman. 937.777 BEF buit.
Totaal: 28 doden, 6 à 7 miljoen BEF buit.
[bewerk] Bibliografie
- Cyrille Fijnaut en Raf Verstraeten, Het strafrechtelijk onderzoek inzake de "Bende van Nijvel": de rapporten ten behoeve van de Parlementaire Onderzoekscommissie belast met een onderzoek van de noodzakelijke aanpassingen van de organisatie en werking van het politie- en justiewezen op basis van de moeilijkheden die zijn gerezen bij het onderzoek naar de "bende van Nijvel". Leuven: Universitaire Pers, 1997.
- Dirk Barrez, Het onderzoek, een bende: Over het onderzoek naar de Bende van Nijvel. Antwerpen: Standaard, 1996.
- Raf Sauvillier en Jan Willems, De bende van Nijvel: Tien jaar blunders van het gerecht. Antwerpen: Icarus, 1995.
- Daniele Ganser, NATO's Secret Armies, Operation Gladio and Terrorism in Western Europe, London, Frank Cass, 2004, pp. 125-147.
