Bloedverwantschap
Van Wikipedia
Bloedverwantschap of consanguïniteit (letterlijk: gemeenschappelijk bloed) is de relatie tussen twee personen die een gemeenschappelijke voorouder hebben. Merk het verschil met een geestelijke verwante, zoals de genealogische verwantschap tussen een stiefkind en een stiefouder, of tussen een petekind en de doopouders: dit zijn weliswaar nauwe verwanten, maar niet noodzakelijk bloedverwant.
Inhoud |
[bewerk] Graad van bloedverwantschap
De mate van bloedverwantschap wordt uitgedrukt in graden. Er bestaat een verschillende telwijze van de graden naargelang het canoniek recht en het burgerlijk recht. In het burgerlijke recht (België, Frankrijk, ...) telt men eenvoudig de generaties tot de gemeenschappelijke voorouder (zonder deze laatste mee te tellen). In het canoniek recht telt men iedere geboorte in het kortste genealogisch verband tussen de beschouwde bloedverwanten. In de regel zal de canonieke graad dus tweemaal groter zijn dan de burgerlijke graad.
[bewerk] Huwelijksverbod historisch
Er geldt een huwelijksverbod wanneer twee trouwlustigen te dichte bloedverwantschap hebben. Dit bloedverwantschapsvoorbehoud vindt een juridische grondslag in het Romeins recht (en uiteraard de practische vaststelling dat inteelt aanleiding gaf tot genetische fenomenen). Het canonieke recht heeft de wetsregel uit het Romeins recht later overgenomen, alhoewel er in de Bijbel geen klaar en duidelijke fundamenten te vinden zijn om een huwelijksverbod te staven. De laatste verboden verwantschapsgraad werd op zeven gebracht op initiatief van bisschop Isidorus van Sevilla (rond 600). Zijn stelling werd destijds geargumenteerd met het sofisme dat ook God de zevende dag rustte: quia in septimo die quievit Deus ex omnibus operibus suis. In het Duitse Rijk werd tijdens de 11e eeuw het betwisten van de legitimiteit van een huwelijk op grond van de 7e-graadsregel een politiek wapen bij uitstek. Hoewel eerst van toepassing in het erfrecht, wordt de verbodsregel namelijk vanaf het Decretum Burchardi (Burchard van Worms, 1008-1012) met het huwelijksrecht vermengd. Overtredingen werden door de paus, echter veelal op aansturen of met instemming van de Duitse keizer, met excommunicatie en ontbinding van de contracten bestraft. Voor edelen met ambities in het hogere rijksbestuur bracht dit ernstige problemen mee, daar zij door een dergelijke maatregel in principe uit hun ambten ontheven werden. Ook bij de verkiezing van de Duitse keizers werd nauw toegekeken dat de verbodsregel werd geëerbiedigd en resulteerden zelfs hogere dan de 7e verwantschapsgraad tot kritiek. De canones-verzameling van Bonizo van Sutri (1090-1095), het eerste concilie van Lateranen (1123) en het Decretum Gratiani (Bologna, 1140) bevestigen nog steeds de strenge 7e graad. Het is pas bij het vierde concilie van Lateranen (1215) dat paus Innocentius III de verboden graad tot vier terugbracht. Andermaal moest men zich op een spitsvondigheid beroepen, ditmaal uit de Grieks-Romeinse wijsbegeerte, namelijk dat er ook vier humores en vier elementa bestonden. Tegelijk werd de praktijk van dispensaties voorafgaand aan het huwelijk ingevoerd, daar waar dispensaties voorheen veeleer vergoelijkingen waren van een reeds geconsumeerde toestand of een politiek compromis.
In het Franse en Engelse koninkrijk was de norm aanzienlijk lakser, of althans minder politiek gedreven dan in het Duitse rijk. Tijdens de 11e eeuw voldoen de huwelijksverbintenissen daar niet altijd aan de aanzienlijk strengere nuptiale restricties uit het Duitse rijk. Het protest van de paus of de plaatselijke bisschoppen sorteerde dan ook niet altijd het gewenste politieke gevolg.
[bewerk] Burgerlijk recht
De verwantschapsgraad wordt in het Nederlands burgerlijk recht volgens de canonieke rekenregel geteld. De graad van bloedverwantschap tussen personen wordt gevonden door het aantal geboortes te tellen dat tussen hen ligt (een neef en nicht zijn dus 4e-graadsbloedverwant).
Er bestaan verschillen qua strafbaarheid in huwelijken tussen bloedverwanten (consanguïne huwelijken genoemd). Zo is een huwelijk tussen neef en nicht niet strafbaar in Nederland, maar wel in België. In Nederland is tot en met de derde graad strafbaar.
[bewerk] Incest
Als er sprake is van geslachtsgemeenschap tussen bloedverwanten in de nabije graad, spreekt men van bloedschande of incest.
[bewerk] Genetisch
Tussen twee mensen kunnen meerdere consanguïniteitsverbanden bestaan, bijvoorbeeld naarmate ze meer gemeenschappelijke voorouders hebben. Consanguïne personen hebben meer genen met elkaar gemeen dan op grond van het toeval verwacht kan worden. Zo heeft iedereen 50% van zijn genen gemeen met zijn vader en met zijn moeder; en 25% met ieder van zijn grootvaders en grootmoeders, en gemiddeld 50% met zijn volle broers en zussen.
Bij het bepalen van bloedverwantschap kan DNA een grote rol spelen. Soms blijkt bij genetisch onderzoek naar erfelijke aandoeningen wel eens dat iemand met een recessief erfelijke ziekte twee kopieën van een defect gen heeft geërfd van dezelfde al dan niet verre voorouder. Wanneer een broer en zus of neef en nicht met elkaar kinderen krijgen treedt dit verschijnsel in sterke mate op; maar hoe verder men teruggaat in de tijd, met des te meer mensen men in de verte verwant blijkt te zijn.
