Borderline-persoonlijkheidsstoornis

Van Wikipedia

Gelieve de aanwijzingen bij medische inhoud van Wikipedia in acht te nemen.

Borderline-persoonlijkheidsstoornis
ICD-10	F 60.30 Impulsieve type, F 60.31 Borderline type
ICD-9	301.83
DSM-IV:	301.83

De borderline-persoonlijkheidsstoornis is één van de in het DSM-IV genoemde persoonlijkheidsstoornissen. De naam borderline betekent letterlijk 'grens'. Eerder werd verondersteld dat de stoornis zich in het gebied tussen neurose en psychose bevond. Deze visie is gewijzigd, maar de naam is blijven bestaan.

[bewerk] Omschrijving

Iemand met de borderline-persoonlijkheidsstoornis heeft een laag gevoel van eigenwaarde en een sterke neiging tot extreme oordelen. In relaties met vrienden en/of partner is het vaak alles of niets, vaak eerst alles en daarna plotseling niets.

Het lage gevoel van eigenwaarde leidt soms tot zelfbeschadigend gedrag (automutilatie, bijv. zichzelf bewust snijden of branden), ook in combinatie met manipulatie, maar sommige Borderliners proberen hun onzekerheid te overschreeuwen door provocerend gedrag, waarbij je juist geen onzekerheid zou verwachten.

Soms treedt er dissociatie op: mensen met borderline kunnen af en toe even 'weg' zijn. Dan zijn ze voor een bepaalde tijd niet meer in de realiteit. Het lijkt dan alsof je jezelf in een film ziet acteren. Dissociatie is een vluchtmechanisme, om de emoties onder controle te houden. Het treedt meestal op als de stress teveel wordt.

Veel borderliners leven met de angst om verlaten te worden (ook als hiervan reëel geen sprake is). Zelfs in een groep mensen kunnen ze zich eenzaam voelen.

Borderline-persoonlijkheidsstoornissen kunnen ook samen gaan met kortdurende psychoses (uren).

Belangrijk is dat geen een borderliner hetzelfde is. Er zijn verschillende gradaties in, van zeer leefbaar tot zeer heftig. En net zoals bij "normale" mensen, vind je ook hier extroverte en introverte mensen.

Ook binnen de American Psychiatric Association (APA), de psychiatrische vereniging die verantwoordelijk is voor het handboek DSM, gaan stemmen op om de naam te wijzigen, bijvoorbeeld in emotieregulatiestoornis (ERS) of een vergelijkbare naam omdat de term borderline niet duidelijk is.

[bewerk] Diagnose

Omdat borderline pas sinds de jaren tachtig in de DSM is opgenomen, wordt de ziekte soms als 'modeziekte' beschouwd en wordt er vaak onterecht denigrerend over gesproken. Aan de andere kant is het zo dat door de kenmerken van deze stoornis, waaronder manipulatie en erger, het logisch is dat hier niet positief over wordt gesproken. Ook omstanders hebben vaak te maken met het beschadigend gedrag.

De borderline-persoonlijkheidsstoornis manifesteert zich meestal in de adolescentie of jongvolwassenheid. Over de oorzaken bestaat geen hard bewijs, maar er zijn aanwijzingen dat genetische factoren een rol spelen (volgens het DSM is de kans op de stoornis vijf keer zo groot als de aandoening ook bij naaste familie voorkomt). Algemeen wordt aangenomen dat deze factoren in combinatie met sociale omgeving bepalend zijn voor het ontstaan en verloop. Het is niet bewezen dat traumatische gebeurtenissen in de jeugd verantwoordelijk zijn, maar een hoog percentage BPS-lijders rapporteert seksueel misbruik in de jeugd (een onderzoek van Mary Zanarini geeft 40-71 procent)^[1]. Neurobiologisch onderzoek heeft afwijkingen in de hersenen aangetoond, onder andere in de prefrontale cortex. ^[2]

Opvallend is dat de diagnose borderline bij vier tot vijf keer zoveel vrouwen als mannen wordt gesteld. Mogelijk heeft dit met seksueel misbruik te maken. De anti-sociale persoonlijkheidsstoornis wordt wel eens 'borderline voor mannen' genoemd, omdat vrouwen de emoties (waaronder agressie) meer internaliseren en mannen zich meer naar de buitenwereld afreageren.

[bewerk] DSM-IV

Het DSM-IV (301.83) definieert de borderline-persoonlijkheidsstoornis als een aanhoudend patroon van instabiele interpersoonlijke relaties, een instabiel zelfbeeld, instabiele emoties en een sterke impulsiviteit. De stoornis uit zich in de vroege volwassenheid in verschillende situaties. De diagnose kan worden gesteld als sprake is van vijf of meer van de volgende situaties:

De persoon probeert verwoed werkelijke of ingebeelde verlating te voorkomen. (In dit verband wordt het suïcidale of automutilerende gedrag van criterium 5 niet meegerekend.)
De persoon vertoont een patroon van instabiele en intense persoonlijke relaties, waarbij idealisatie en minachting elkaar afwisselen.
De persoon heeft een identiteitsprobleem: een aanhoudend sterk instabiel zelfbeeld of een sterk negatieve eigenwaarde.
De persoon is impulsief op minimaal twee terreinen die mogelijk zelfbeschadigend zijn (bijvoorbeeld met geld smijten, seks, drugs- of alcoholmisbruik, gevaarlijk rijden, te veel of te weinig eten. (In dit verband wordt het suïcidale of automutilerende gedrag van criterium 5 niet meegerekend.)
De persoon vertoont regelmatig suïcidaal of automutilerend gedrag of dreigt hiermee.
De persoon is affectief instabiel door wisselende stemmingen (bijvoorbeeld intense episoden van woede, irritatie of stress, die meestal enkele uren duren en zelden langer dan een paar dagen).
De persoon heeft chronische gevoelens van leegheid.
De persoon heeft intense woedeaanvallen of problemen om de woede te beheersen (bijvoorbeeld regelmatige driftbuien, aanhoudende woede of herhaaldelijke vechtpartijen).
De persoon heeft door stress veroorzaakte paranoïde ideeën of ernstige dissociatieve verschijnselen.

[bewerk] ICD-10

In de ICD-10 (F60.3) wordt de emotioneel instabiele persoonlijkheidsstoornis vermeld die in twee typen is ingedeeld:

Impulsief type (F60.30) - emotionele instabiliteit, slechte impulsbeheersing, emotionele uitbarstingen.
Borderlinetype (F60.31) - emotionele instabiliteit, negatief zelfbeeld, gevoelens van leegte, instabiele relaties, verlatingsangst, zelfdestructief gedrag.

[bewerk] De omgeving

De omgang met mensen met deze persoonlijkheidsstoornis is moeilijk; een soms verstikkende toeneiging wordt meestal afgewisseld door (perioden van) absolute afwijzing. Dat gebeurt meestal binnen een zeer kort tijdsbestek en zeer abrupt. De borderliner zal daarna de ander tegenover derden van allerlei zaken beschuldigen, wat de betrokkene het gevoel kan geven onterecht zwart gemaakt te worden. Daarom geeft men sinds een paar jaar voorlichting aan ouders en andere naasten. De materie en gevolgen zijn al lang bekend, met name in Amerika. Dat men hier jarenlang betrokkenheid van naasten (ook wel: het 'systeem' van de cliënt genoemd) heeft afgehouden in de GGZ, heeft te maken met de mentaliteit die destijds heerste. De laatste jaren heeft men hier een andere kijk op gekregen. Men dringt nu juist aan op een zo groot mogelijke betrokkenheid vanuit het systeem. Naasten weten immers hoe een iemand met een borderline-persoonlijkheidsstoornis zich gedraagt en hoe het is (dagelijks) met een persoon met een dergelijke stoornis te maken te hebben. Het streven is het begrip van het systeem voor de cliënt te vergroten.

[bewerk] Behandeling

Aan een enkel gesprek hebben deze mensen in behandeling niets. Langdurige therapie wordt dan ook aanbevolen. Soms is het leven voor mensen met deze stoornis draaglijker met medicijnen, meer kan worden verwacht van een gestructureerde omgeving waarin iedereen goed weet waar hij of zij aan toe is. Met psychotherapie zijn soms goede resultaten te bereiken. Soms weet een persoon de stoornis te overwinnen, maar als dit niet rond het 35e levensjaar is gebeurd, is de kans groot dat de stoornis van blijvende aard is. Behandelingen zijn onder meer de Linehantherapie en de VERS-cursus, beide vaardigheidstrainingen.

Dialectische Gedragstherapie kan de zelfdestructieve gedragssymptomen verminderen, maar helpt niet bij met name de symptomen die te maken hebben met diepere persoonlijkheidsverandering.

In oktober 2006 kwam in het nieuws dat een nieuwe benadering, schema-therapie, patienten met borderline persoonlijkheidsstoornis volledig zou kunnen genezen. Schema-therapie is een integratieve benadering, gebaseerd op de principes van de cognitieve gedragstherapie, aangevuld met technieken uit andere psychotherapievormen. Het succes van de therapie houdt verband met de duur en intensiteit: twee sessies per week, drie jaar lang.

Schema-therapie is ontwikkeld door de New Yorkse psycholoog Jeffrey Young, Ph.D. Hij startte de ontwikkeling ervan in de jaren 80. Het eerste Schema Therapy Institute werd opgericht in het midden van de jaren 90 in Manhattan. In een onderzoek van Dr. Josephine Giesen-Bloo en Dr. Arnoud Arntz is schema-therapie vergeleken met Transference Focused Psychotherapy (TFP) bij 86 deelnemers. Na het eerste jaar begonnen de patienten zich beter te voelen en beter te functioneren. Bij de groep met schema-therapie zette het herstel sneller in dan bij de TFP groep. Na drie jaar werd volledige genezing bereikt bij 45% van de patienten die schema-therapie kregen (en significante verbeteringen bij twee derde van de deelnemers), tegen 24% van de patienten die TFP kregen.

Daarnaast wordt er meer en meer op gewezen door verschillende auteurs dat borderline patiënten een gebrekkige mentalisatiefunctie bezitten. Hierdoor kunnen ze niet zien dat eigen en andermans gedrag voortstamt uit een innerlijk mentaal leven van wensen, intenties en gedachten. Dientengevolge hebben ze een gebrekkige zelf- en anderenrepresentatie. Deze inzichten leidden tot wat na onderzoek de meest effectieve therapie bij deze populatie patiënten is gebleken: nl. de Mentalization Based Treatment (MBT) van Mark Fonagy en Anthony Bateman. Er wordt in deze theorie uitgegaan van twee modi van omgang met de werkelijkheid die in een normaal ontwikkelingsproces geïntegreerd worden. In de equivalentiemodus worden gedachten en gevoelens gezien als een perfecte kopie van de werkelijkheid, wat gedacht en gevoeld wordt is echt en wat echt is wordt gedacht en gevoeld. In de alsofmodus staat wat gedacht en gevoeld wordt volledig los van de realiteit (zoals bv. het fantasiespel van het kind). Bij een rijpe mentalisatiefunctie zijn beide modi geïntegreerd. Dit is volgens deze theorie bij borderline patiënten niet het geval, dit als defensiemechanisme om confrontatie met pijnlijke gedachten en gevoelens te vermijden. Hierdoor verkeren ze ofwel in een equivalentiemodus waar wat gedacht wordt te reëel en dus te pijnlijk is. Ze kunnen zich hier niet tegen beschermen door te mentaliseren (d.i. verklaringen zoeken voor de pijnlijke ervaring in termen van mentale toestanden) waardoor ze via concreet impulsief gedrag deze fysieke sensatie trachten teniet te doen. Het alternatief is dan de alsofmodus: een volledig losstaan van de werkelijkheid, wat zich bij hen vaak vertaalt in dissociëren.

[bewerk] Literatuur

Anthony Bateman and Peter Fonagy, Psychotherapy for Borderline Personality Disorder. Mentalization based treatment, Oxford University Press, ISBN 0-19-852766-7
Willem van der Does, Zo ben ik nu eenmaal! Lastpakken, angsthazen en buitenbeentjes, Scriptum Psychologie, ISBN 90-5594-346-0
Kreger, R. en Mason, P., Leven met een borderliner. Een praktische gids, Nieuwezijds B.V., ISBN 90-5712-162X
Krook, K., Borderline de baas. Gids voor naastbetrokkenen, HB Uitgevers, ISBN 90-5574-4557
Spaans, J. en Van Meekeren, E., Borderline Hulpboek. Zelf leren omgaan met verschijnselen als impulsiviteit, heftige emoties en conflicten, Boom, ISBN 90-5352-6145
Susanna Kayson - Girl,interrupted

[bewerk] Externe link

[bewerk] Noten

↑ Zanarini MC. Childhood experiences associated with the development of borderline personality disorder.
↑ Völlm et al. Neurobiological substrates of antisocial and borderline personality disorder: preliminary results of a functional fMRI study

Categorieën: Persoonlijkheidsstoornis | Psychiatrie | Psychische aandoening