Coöperatie
Van Wikipedia
De coöperatie is een vorm van zelforganisatie van producenten of verbruikers, gericht op het vergroten van de economische macht en het behalen van schaalvoordeel. De wet in België, Nederland en andere landen maakt het bestaan van een 'coöperatieve vereniging' mogelijk.
Coöperaties hebben een zeer belangrijke rol gespeeld in de economische emancipatie van grote groepen van de bevolking, vooral rond de eeuwwisseling van de 19de naar de 20e eeuw. Via de coöperatie konden producenten (vooral boeren) en consumenten zich verenigen en zo gezamenlijk doelen bereiken die voor elk individu onbereikbaar zouden zijn geweest, vooral op het gebied van investeringen.
Nederland kent een zeer grote coöperatieve geschiedenis, waarbij vooral zuivelcoöperaties werden opgericht (en nog steeds bestaan, de grote zuivelbedrijven komen voort uit of zijn nog coöperaties, zoals Campina), naast verbruikscoöperaties zoals de Nederlandse Coöp (als zodanig opgeheven), maar ook de bloemen- en tuinbouwveilingen zijn vrijwel altijd nog coöperaties, zoals de Bloemenveiling Aalsmeer, en daarnaast grote akkerbouworganisaties zoals de Avebe en financiële dienstverleners als boerenleenbanken en onderlinge verzekeringsmaatschappijen, zoals Univé. Een zeer bijzondere vorm was die van de boerenzelforganisatie van de Erfgooiers in het Gooi, die gericht was op gezamenlijk gebruik van landbouwgronden. Ook in de rest van Europa zijn vele coöperaties ontstaan; in de VS echter nauwelijks.
Bij coöperatieve ondernemingen zijn de leden-eigenaren tevens voorname zakenpartners van de coöperatie en zijn zij daardoor nauw betrokken bij de strategie. Hun rol is toezicht houden en de investeringen mede bepalen. In Nederland zijn vrijwel alle coöperatieve ondernemingen in de landbouw en de coöperatieve Rabobank en onderlinge verzekeringsmaatschappijen lid van de Nationale Coöperatieve Raad voor land- en tuinbouw, kortweg de NCR. Deze bevordert het coöperatief ondernemerschap. Er bestaat onder meer een leerstoel 'coöperatief recht' aan de Universiteit van Tilburg.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
De coöperatie is een Britse uitvinding. In 1760 werden reeds cooperatieve meelfabrieken geopend in Woolwich en Chatham. De arbeiders waren eigenaren van de fabriek en konden niet alleen meel, maar ook brood, boter en zelfs thee en suiker van de fabriek kopen. Robert Owen (1771-1858) werd door het idee geïnspireerd. In 1816 stelde hij aan het Britse parlement voor coöperatieve gemeenschappen op te richten. Dit leidde weer tot de oprichting van het tijdschrift "The Co-operator", wat instructies bevatte voor het oprichten en besturen van een coöperatieve gemeenschap. De aanhangers van het idee organiseerden een aantal congressen in de jaren 1831-1835 waar langzaam het idee van coöperatieve gemeenschappen plaats maakte voor coöperatieve winkels.
Het prototype van de coöperatieve winkel was "The Rochdale Society of Equitable Pioneers", opgericht in augustus 1844. De oorspronkelijke winkel in Toad Lane te Rochdale is nu een museum van de coöperatieve beweging. Het succes van deze winkel was te danken aan het feit dat de winst werd verdeeld onder de leden van de coöperatie door middel van een dividend aan het einde van het jaar, afhankelijk van de gedane aankopen. Voor de administratie van wat de leden hadden gekocht werden penningen uitgegeven. Rond 1860 beleefde de beweging een hoogtepunt van groei.
Het Marxisme omhelsde de coöperatieve beweging, waardoor het ook een politieke beweging was met natuurlijke politieke vijanden. De belangrijkste daarvan was de kerk. Deze had al eeuwen de armenzorg op zich genomen. Het zag de socialistische coöperaties daarom als een vorm van kritiek, te meer omdat het socialisme sterk anti-klerikaal was. Bovendien was het doel van de armenzorg kerkbezoek, terwijl het doel van de coöperatie emancipatie van de arbeider was. Belangrijke Nederlandse coöperatieve winkels droegen namen als "Eigen Hulp" en "Help U Zelf". In België viel de scheiding tussen klerikalen en socialisten vrij goed samen met die van Walen en Vlamingen en die van relatieve welvaart en armoede, waardoor de taalstrijd verder aangemoedigd werd. De kerk ontmoedigde coöperaties of probeerde ze onder controle te krijgen. In Frankrijk was de macht van de Kerk gebroken door de Franse Revolutie en ondervond de coöperatieve beweging weinig weerstand. Bedrijven openden coöperatieve kantines en winkels. Zelfs in het leger was een coöperatieve mess heel normaal. Overal ontstonden coöperatieve militaire tehuizen (cercles militaire) die voedsel en onderdak boden aan militairen.
Na de eerste wereldoorlog zette een langzaam verval van de coöperatieve beweging in. De coöperatieve winkels konden niet concurreren met de schaalvoordelen van steeds grotere winkelketens en het motief van armoedebestrijding werd ondergraven door de toenemende welvaart. Tegen die tijd waren echter weer nieuwe vormen van coöperaties van de grond gekomen, vooral in de agrarische sector en de daarmee samenhangende financiële instellingen, zoals de Raiffeisenbanken.
[bewerk] Juridisch
Het vennootschapsrecht kent verschillende varianten van de coöperatieve vereniging of de coöperatie. In België spreekt men van coöperatieve vennootschap of kortweg coöperatieve. Deze vennootschapsvormen zijn een bijzondere variant op de vereniging, waarbij de samenwerkingsgedachte in het handelsverkeer voorop staat. Men kan bijvoorbeeld gezamenlijk aankopen of gezamenlijk verkopen. Oorspronkelijke bevatte de coöperatieve gedachte ook het principe van "één persoon, één stem". In dat geval heeft elk lid een gelijke stem, ongeacht de inbreng, daar waar in de kapitaalvennootschappen het stemrecht verbonden is aan het aantal aandelen, het principe van "één euro, één stem". Tegenwoordig wordt -onder invloed van de EU- opnieuw meer geopteerd voor stemrecht dat verbonden is aan de inbreng.
[bewerk] De Belgische CVOA en CVBA
België kent twee verschillende coöperatieve vennootschappen, deze met onbeperkte aansprakelijkheid en deze met beperkte aansprakelijkheid. Deze met beperkte aansprakelijkheid is strenger gereglementeerd: er zijn minimum-kapitaalvereisten en er is meer verplichting tot openbaarheid. De organisatie van het bestuur wordt door de wet vrij gelaten; dat wil zeggen dat het in de statuten moet geregeld worden. Een bestuur door één of meer zaakvoerders is denkbaar, zoals bij de BVBA, maar evengoed een raad van bestuur, zoals bij de NV. Lid of vennoot worden van een CVOA is risicovol: met een kleine inbreng kan men de hele onbeperkte aansprakelijkheid op de hals halen.
[bewerk] De Nederlandse coöperatie
De coöperatie is een vereniging die opkomt voor de materiële belangen van haar leden, door overeenkomsten met hen af te sluiten. Bij de coöperatie mag winst worden uitgekeerd aan de leden. Er zijn drie soorten coöperaties:
- bedrijfscoöperaties, waarbij de leden het bedrijf uitoefenen en de coöperatie de inkoop, verkoop en/of bepaalde diensten voor de leden verzorgt
- consumentencoöperaties, waarbij de leden goederen kopen van de coöperatie, die deze voor de leden gezamenlijk heeft ingekocht
- producten- of dienstencoöperaties, waarbij de leden tegelijkertijd werknemer zijn van de coöperatie
[bewerk] Oprichtingsvereisten
Een coöperatie moet worden opgericht door minimaal twee personen. Hiervoor moet een akte opgemaakt worden door de notaris. De coöperatie moet worden ingeschreven in het handelsregister. Iedere coöperatie is verplicht jaarstukken op te stellen én deze openbaar te maken bij de kamer van koophandel.
[bewerk] Aansprakelijkheid
De coöperatie is een rechtspersoon en dus zelf aansprakelijk voor haar handelingen. De leden van de coöperatie zijn bij ontbinding ervan, ieder voor een gelijk deel aansprakelijk voor de tekorten van de coöperatie. Er kan van deze wettelijke aansprakelijkheid (WA) worden afgeweken door in de statuten de aansprakelijkheid van de leden te beperken of uit te sluiten. De coöperatie met beperkte aansprakelijkheid (BA), beperkt de aansprakelijkheid tot een bepaald maximum. Bij de coöperatie met uitgesloten aansprakelijkheid (UA) is er geen verhaalsrecht op de leden. Ook kunnen de statuten de verdeling van de aansprakelijkheid over de leden anders regelen. Verder zijn op de bestuurders van coöperaties ook de regels van de anti-misbruikwetgeving van toepassing.
[bewerk] Belastingen
Over de winst van de coöperatie, wordt vennootschapsbelasting geheven. Leden die tegelijkertijd werknemer van de coöperatie zijn, vallen onder de loonheffing.
[bewerk] Continuïteit
De continuïteit van de coöperatie is gewaarborgd door haar rechtspersoonlijkheid. Het in- en uittreden van leden is geregeld in de statuten.
Bron: http://www.kvk.nl
