Cynodonten
Van Wikipedia
| Cynodonten | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Cynognathus |
|||||||
| Taxonomische indeling | |||||||
|
|||||||
| Onderorde | |||||||
| Cynodontia |
|||||||
| Omvat ook | |||||||
|
De cynodonten (Cynodontia) zijn een onderverdeling van de Synapsida. Tot de Cynodontia behoren de zoogdieren, en de andere leden van de groep tonen een morfologie die overeenkomsten heeft met die van de zoogdieren. Cynodonten leefden aan het einde van het Paleozoïcum en het begin van het Mesozoïcum en waren vooral talrijk op de zuidelijke continenten, die samen het supercontinent Gondwana vormden.
[bewerk] Kenmerken
De cynodonten leken waarschijnlijk veel op zoogdieren, maar hadden anatomisch gezien nog verschillende kenmerken van hun meer reptielvormige voorouders onder de Amniota. Het belangrijkste kenmerk was een onderkaak die uit meerdere botten bestond. Bij echte zoogdieren zijn een aantal van deze botten de botjes van het oor geworden.
Zoogdierachtige kenmerken waren de tanden, die reeds gedifferentieerd waren tot snij- en hoektanden. De naam cynodonten betekent dan ook hondtandigen omdat het gebit gelijkenis vertoont met dat van een hond. Een ander zoogdierachtig kenmerk was de aanwezigheid van een secubdair gehemelte, waardoor de cynodonten tegelijkertijd konden eten en ademen. Bij meer ontwikkelde soorten zijn ook sterke aanwijzingen voor de aanwezigheid van een middenrif. Verder waren zij wellicht warmbloedig en hadden beharing. De meeste cynodonten waren carnivoren of omnivoren, hoewel enkele soorten alleen planten aten.
[bewerk] Ontwikkeling en verspreiding
De cynodonten ontwikkelden zich aan het einde van het Paleozoïcum in het tijdvak Perm uit de Theriocephalia. De oudst bekende cynodont is Dvinia die ongeveer 260 miljoen jaar geleden in wat Rusland is leefde. Hoewel hun oorsprong in het noorden lag, zijn de cynodonten vooral bekend door vondsten op de zuidelijke continenten Afrika (onder andere de Karoo Beds), Zuid-Amerika (onder andere Ischigualasto-bassin) en zelfs Antarctica (Fremouw-formatie). Aanvankelijk waren de cynodonten carnivore of omnivore dieren zoals Procynosuchus en Thrinaxodon. Na de massa-extinctie die de overgang van het Perm naar het Trias markeerde, behoorden de cynodonten met onder meer de enigszins verwante dicynodonten en de archosauriërs tot de belangrijkste diergroepen van het Vroeg-Trias. Grote carnivore vormen als Cynognathus waren algemeen en de eerste grote plantenetende vormen zoals Exaeretodon ontwikkelden zich. Klimaatsveranderingen, waaronder woestijnvorming, werkten in het nadeel van de grotere cynodonten en in het voordeel van de archosauriërs zoals de krokodilachtigen en de eerste dinosauriërs. De cynodonten bleven desondanks bestaan als kleinere plantenetende dieren als Massetognathus en omnivoren als Oligokyphus. Gedurende het Jura en Vroeg-Krijt leefden de laatste cynodonten, allen kleine dieren, samen met de eerste echte zoogdieren. De laatst bekende cynodont is Xenocretosuchus uit de familie Tritylodontidae. Fossielen van die dier zijn gevonden in Siberië en zijn circa 112 miljoen jaar oud.
[bewerk] Indeling
De indeling van de Cynodontia is als volgt:
- Amniota
- Onderklasse Synapsida
- Orde Therapsida
- Suborde Cynodontia
- Familie Cynognathidae
- Familie Diademodontidae
- Familie Dviniidae
- Familie Chiniquodontidae
- Familie Galesauridae
- Familie Procynosuchidae
- Familie Probainognathidae
- Familie Traversodontidae
- Familie Trirachodontidae
- Familie Tritheledontidae
- Familie Tritylodontidae
- Mammaliaformes
- Suborde Cynodontia
- Orde Therapsida
- Onderklasse Synapsida
