De Gids (literatuur)
Van Wikipedia
De Gids is een algemeen cultureel en literair tijdschrift, opgericht in 1837 door Potgieter en Robidé van der Aa, achtereenvolgens verschenen bij de Amsterdamse uitgevers Beijerinck (1837-40), Van Kampen (1840-1949 en 1953-1962, tussentijds bij De Haan in Utrecht) en Meulenhoff (1962-2005); de huidige uitgever is Balans.
Aanvankelijk bestond de inhoud deels uit boekbesprekingen en deels uit "mengelwerk", zoals gebruikelijk in die tijd, maar kreeg deze na een tiental jaren een meer algemeen cultureel, liberaal politiek karakter. In 1863 trad Busken Huet tot de redactie toe en verschoof het accent weer naar de literatuur. De Gids werd steeds meer een tijdschrift van hem en Potgieter samen, wat op weerstand stuitte van de overige redactieleden die zich door de nieuweling Huet "als schooljongens" behandeld voelden. Een negatieve bespreking van Huet werd opgeblazen tot een rel en deze zag zich in 1865 genoodzaakt zijn ontslag in te dienen, gevolgd door Potgieter, die zijn zijde koos.
Geleid door bankiers, hoogleraren en advocaten die naast hun eigenlijke bezigheden de literatuur als bijzaak bedreven, zakte De Gids vervolgens weg tot een niveau van verregaande onbeduidendheid. In de jaren tachtig van de 19de eeuw leek De Gids ingedommeld in een lange winterslaap, maar werd daaruit opgeschrikt door het elan van een groep jonge schrijvers en dichters, door de literatuurgeschiedenis later "De Tachtigers" gedoopt, die zich afzetten tegen de half-literaire elite die de koers van het blad bepaalde, en die in 1885 een eigen tijdschrift oprichtten: De Nieuwe Gids.
Niet dat De Gids nu met zijn tijd meeging. Maar de door een der Tachtigers, Albert Verwey voorspelde ondergang van het tijdschrift bleef uit. Weliswaar stelde men zich slechts langzaam open voor nieuwe ontwikkelingen en bleef de redactie in hoofdzaak conservatief, evengoed kregen in later jaren auteurs als Nescio (die in 1911 met De uitvreter in De Gids debuteerde), Roland Holst, Aart van der Leeuw en Marsman gelegenheid er hun werk te publiceren.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog slaagde redacteur E.J. Dijksterhuis erin De Gids buiten De Kultuurkamer te houden, wat echter betekende dat onderwerpen van economische en politieke aard kwamen te vervallen evenals enige tijd later het letterkundige gedeelte; eind 1944 moest de publicatie van De Gids door de tijdsomstandigheden gestaakt worden.
Na 1965, toen de voltallige redactie (behalve Ed. Hoornik, die een centrale rol bleef vervullen) aftrad om plaats te maken voor een nieuwe generatie (Han Lammers, Harry Mulisch e.a.), werd de redactionele lijn er hoe langer hoe meer een waarin politieke en sociale items de boventoon voerden; literatuur verdween tijdelijk naar de achtergrond. Het accent, dat op de inhoud van De Gids ligt, blijkt gedurende zijn gehele geschiedenis onderhevig aan een golfbeweging: begin jaren tachtig kreeg de literatuur weer volop aandacht. Een belangrijk themanummer uit die tijd is de drievoudige aflevering Het pak van Sjaalman (De Gids, jrg. 147 nr. 8/ 9/10, nov. 1984), waarin de 147 zich in dit aan een personage in Multatuli's Max Havelaar toevertrouwde pak bevindende verhandelingen en opstellen zijn uitgewerkt. De redactie besluit in het voorwoord tot dit nummer: "…dat De Gids sinds Potgieters dagen eigenlijk altijd al een Pak van Sjaalman is geweest: een magazijn van letterkundig werk."
