Frans Welschen
Van Wikipedia
Franciscus Henricus (Frans) Welschen (Rotterdam, 1884 - 1961) was een Nederlandse architect die naam maakte bij de wederopbouw en vroege stadsuitbreiding kort na de Tweede Wereldoorlog. Hij was in Nederland een pionier op het gebied van de systeembouw en daarmee een voorloper van de moderne geïndustrialiseerde woningbouw. → Afbeelding hiernaast: Fotoboek Welschen 7, met het opschrift: die heimachines die hoorde je haast vierentwintig uur per dag [Uitgave: 010 Publishers, Rotterdam]
Inhoud |
[bewerk] Opleiding
Welschen was min of meer autodidact, begon zijn loopbaan als hoofdopzichter bij de bouw en vestigde zich later als zelfstandig architect. Hij was een van de vroege gebruikers van beton voor volkswoningen en is vooral bekend geworden door een zelfbedacht type systeembouw dat hij in de oorlogsjaren had voorbereid en dat na de oorlog toepassing vond bij de volkswoningbouw in Rotterdam en elders.
[bewerk] Het systeem-Welschen
Er was direct na de oorlog een groot tekort aan geschoolde arbeidskrachten, aan bouwmaterialen en transportmogelijkheden. Het systeem-Welschen trachtte alledrie deze moeilijkheden tegelijk te ondervangen. Zeer belangrijke elementen waren de bekisting van het te storten beton en de wapening. Op het werk werd een betonskelet (betonnen kolommen- en balkenstructuur) gestort, en tevens per verdieping de voor- en achtergevels, vloer en balken als één geheel gestort. Kleinere samenstellende bouwelementen (bouwstenen, kinderbalkjes en vloerplaten) werden in aparte werkplaatsen op de bouwplaats zelf geprefabriceerd. Doordat gevels, vloeren en skelet geheel van beton waren, werd de arbeidsbesparing in dit systeem met name gevonden op metselaars en timmerlieden. De gevels werden later afgewerkt met gevelplaten. Welschen introduceerde voorts lichte materialen en nieuwigheden zoals niet-dragende holle betonsteen. Daarmee werden de woningscheidende wanden en kopgevels gevuld.
[bewerk] Realisaties
Met dit systeem werd eerst in Rotterdam-Noord een pilotproject uitgevoerd van meerlaags gestapelde woningen (voorlopers van flatcomplexen) aan de Talmastraat, omgeving Bergweg. Daarbij werd gebruikgemaakt van het puin dat na het bombardement was blijven liggen. Vervolgens werd in 1949 begonnen met de bouw van ca. 1480 woningen in de huidige Rotterdamse deelgemeente Overschie (aan de Van Adrichemweg langs de Delfshavense Schie). Dit geheel van flatcomplexen met ambtelijke projectaanduidingen 'Welschen 1' tot en met 'Welschen 7', vormde destijds de nieuwe entree aan de westzijde van Rotterdam.
Een deel van deze complexen is of wordt thans gerenoveerd. Ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van het Gemeentelijk woningbedrijf in 1993 gebeurde dat met deelproject Welschen 7. 1 Aan de geschiedenis van dit project en de renovatie werd een uitgebreid fotoboek gewijd. 2 Deze renovatie werd bekroond met de Nationale Renovatie Prijs. Bij het project werd ook een 'nationaal monument voor de wederopbouw' onthuld, voorzien van een tweetal grote gevelplaquettes. De spraakmakende architect wordt daarop in herinnering gehouden met de tekst: 'Geef mij zand, grind en asch, en ik bouw u huizen'. Er bestaat sinds kort (april 2006) een informele toeristische routebeschrijving voor Kleinpolder-West te Overschie. De situering van het monument wordt daarop met een foto geïllustreerd. 3 Vergelijk ook de foto van de Welschen-woningen aan de Van Adrichemweg. 4
Een ander bekend, destijds zeer aandachttrekkend nieuwbouwproject van architect Welschen is het Tuindorp Kethel te Schiedam (ca. 1950). Ook hiervoor bestaan gevorderde ambitieuze renovatieplannen (2005). Projecten die met het systeem-Welschen en/of als Welschen-woningen werden uitgevoerd kwamen ook tot stand in groeiplaatsen als Ede, Emmen, Gouda, Heerlen en Vlissingen. In Alkmaar, Tilburg en Nijmegen zijn voorts door Welschen ontworpen kerken gebouwd. De woningen in Gouda zijn inmiddels gesloopt.
[bewerk] Familiebetrekkingen
Franciscus Henricus Welschen was een neef van professor Reinier (Rosarius) Welschen O.P., hoogleraar thomistische wijsbegeerte, en een oudoom van de Brabantse politicus en bestuurder Rein Welschen, oud-burgemeester van Eindhoven.
[bewerk] Externe links
- [1] Het project Welschen 7
- [2] Fotoboek Welschen 7 (Zoek met trefwoord Welschen 7 ; klik op titel of afbeelding)
- [3] Foto nr. 5: Het Welschen-doorkijkmonument tussen twee appartementsgebouwen van Welschen 7 in de Lemkensstraat, gezien vanaf de Linschotenstraat in de Spaanse Polder. Op de voorgrond de Van Adrichemweg aan de Delfshavense Schie.
- [4] Foto nr. 8: Panorama van Welschen-woningen aan de Van Adrichemweg.
- [5] Overschie was een waar paradijs voor kinderen
[bewerk] Literatuur
Over het systeem-Welschen:
- C. van Traa (red.) 1955: Rotterdam. De geschiedenis van tien jaren wederopbouw. Rotterdam: Ad. Donker, 174-175.
- Zie ook G. Andela 1993 en H. van Schagen e.a. 1990 (Bureau Van Schagen Architekten [6]).
Over bouw en renovatie van Welschen 7:
- Welschen 7. [Met teksten van Jan Oosthoek e.a.] Rotterdam 1993: Uitgeverij 010 / Gemeentelijk Woningbedrijf Rotterdam.
- H. van Schagen 2004: 'Aansluiten bij het bestaande versus het volledig nieuwe', in: De zeven uitdagingen van bewonersparticipatie in herstructureringsoperaties. Een handreiking voor uitvoerende professionals. Project Sociaal fysieke wijkaanpak. Den Haag: Ministerie van VROM en Ministerie van VWS, 35-40. Ook te vinden op: [7].
- Esther van Wijk 2002: Gedurfd naoorlogs [Afstudeeronderzoek TU Delft, Faculteit Bouwkunde, Afdeling Urbanism], 39-44. Te vinden op: [8].
Over de familie Welschen:
- A.J. Welschen 2002-03: 'Herkomst en geschiedenis van de familie Welschen en de geografische verspreiding van deze familienaam', afl. III, IV en bibl., Limburgs Tijdschrift voor Genealogie, 30 (2002), 99-110; 31 (2003), 5-16 en 34-35.
