Gotfried Coenraad Ernst van Daalen
Van Wikipedia
Gotfried Coenraad Ernst van Daalen (Makassar, 23 maart 1863 - Den Haag, 22 februari 1930) was een Nederlandse militair.
Gotfriet Coenraad Ernst van Daalen werd vooral bekend door zijn tocht door Atjeh waarbij grote delen van de bevolking van de Gajo- en Alaslanden omkwamen en door zijn gouverneurschap van Atjeh, toen het handelen van Van Daalen de Nederlandse pers haalde, wat uiteindelijk tot zijn ontslag leidde.
Inhoud |
[bewerk] Biografie
Van Daalen werd op 23 maart 1863 te Makassar geboren als zoon van een officier. In zijn zestiende levensjaar kwam hij, na de tweede en derde klas van de H.B.S. doorlopen te hebben aan bij de Koninklijke Militaire Academie (KMA) in Breda als cadet bij het wapen der artillerie in Nederlands-Indië.
In November 1884 vertrekt hij als tweede luitenant bij het wapen der artillerie weer naar Indië waar hij op Java diende.
In 1888 werd Van Daalen overgeplaatst naar Atjeh, waar Nederland al jaren een strijd tegen guerrillabendes voerde, die tegenwoordig bekend staat als de Atjeh-oorlog. Voor moedig gedrag in het gevecht bij Kota Toeankoe ontving hij de Militaire Willemsorde der vierde klasse. In 1899 werd Van Daalen belast met het politieke contact met de hoofden en de bevolking van Atjeh.
[bewerk] Tocht door de Gajo- en Alaslanden
In 1904 kreeg Van Daalen de opdracht om met tien brigades marechaussee de Gajoe- en Alaslanden, de binnenlanden van Atjeh, te 'pacificeren' en het verzet te breken. De tocht die werd ondernomen naar de Gajo- en Alaslanden begon op 8 februari 1904 en duurde tot 23 juli van hetzelfde jaar.
De opdracht bestond uit een aantal onderdelen, waarvan de belangrijkste:
- In de Gajo-Loeös moest het verzet worden gebroken, de twaalf kiesgerechte Pengoeloe’s (hoofden) bijeen worden gebracht, onderlinge oorlogen moesten gestopt worden, het willekeurig kiezen of afzetten van de keudjeuroen (het hoofd van dit gebied) moest ophouden en de toenmalige titularis moest bevestigd worden in zijn ambt en gezag;
- Ook in de Alaslanden moest het verzet gebroken worden;
- Eventueel het bezoeken van de Karo en Pakpak Bataks indien zich daar vijandelijke elementen zouden bevinden.
De tocht die 163 dagen duurde zou een slachting van de lokale bevolking worden. In 5 maanden tijd werden bij de tegenstander 2902 mensen gedood, waarvan 1159 vrouwen en kinderen. Deze tocht leverde van Daalen echter wel het commandeurskruis der Militaire Willems-orde op.
[bewerk] Gouverneurschap
Op 6 mei 1905 werd Van Daalen benoemd tot gouverneur van Atjeh en Onderhorigheden hoewel dit onder andere door de Raad van Nederlands-Indië was ontraden. Al in 1903 had Christiaan Snouck Hurgronje al aanbevolen om Van Daalen niet tot de opvolger van Van Heutsz als gouverneur van Atjeh te maken, voornamelijk vanwege zijn minachting voor inlanders, gebrek aan tact en zijn fouten tegen de beginselen van bestuur en rechtspraak. Ook Hendrikus Colijn dacht dat hij de kwaliteiten miste voor de civiele betrekking, en schrijft: ‘Al zal hij van ons niet, evenals van de Atjeeërs en andere Inlanders, den voetkus vergen, hij vergt toch van zijn adepten een serviliteit die ik niet van plan ben te bewijzen.’ Desalniettemin vond hij Atjehervaring onmisbaar voor de uitvoering van dit ambt: een eis die het moeilijk maakte iemand anders dan Van Daalen te vinden. Bovendien zou de tijd nog niet rijp zijn voor een civiel gouverneur. Ook minister van Koloniën Idenburg zag Van Daalen liever niet optreden als gouverneur van Atjeh, maar zag hem liever legercommandant worden. Van Heutsz erkende echter wel dat Van Daalen ‘soms wat ruw en hard, arbitrair en streng in zijn optreden geweest’ is, maar dat hij ook beschermend en vergevingsgezind kon zijn.
Onder zijn gouverneurschap stak het verzet echter weer de kop op. In 1907 verschenen in de Haagse krant de Avondpost artikelen onder het pseudoniem 'Wekker' (W.A. van Oorschot), getiteld 'Hoe beschaafd Nederland in de twintigste eeuw vrede en orde schept op Atjeh', waarin over vele misstanden in Atjeh, waar Wekker tot 1907 als eerste luitenant der marechaussee had gediend, een boekje open werd gedaan. Zo zouden de herendiensten opgelegd aan Atjehers veel te groot zijn, werd voor de kleinste overtreding een boete opgelegd, werden inlanders gemarteld, informanten vermoord, het moreel onder de troepen slecht en er werd dumdummunitie gebruikt. Wekker verklaarde deze wreedheden uit de onmacht van het leger. Deze publicatie leidde tot verhitte discussies in de Tweede Kamer en uiteindelijk tot een onderzoek onder leiding van Gouverneur-generaal Van Heutsz naar het beleid op Atjeh met als uitkomst dat Van Daalen zijn ontslag indiende.
In oktober van 1907 was de verhouding tussen Van Heutsz en Van Daalen nog goed te noemen. Van Heutsz steunde de gouverneur tegen de geruchten die in Den Haag en in de Nederlandse pers rondgingen. Zo schrijft hij hem bijvoorbeeld: ‘Van praatjes van snaterende Kamerleden moet ge U allerminst iets aantrekken en dat de tegenwoordige Minister daar steeds op ingaat is een gevolg van zijn vrees voor de Kamerleden en kan alleen tegen zijn karakter getuigen.’ Ook tegenover minister van Koloniën D. Fock blijft hij de gouverneur steeds verdedigen. Er werd echter door de Tweede Kamer steeds meer aangedrongen op een onderzoek in loco naar het beleid van Van Daalen.
Onder druk van Fock stelde Van Heutsz vervolgens zelf een onderzoek in en vetrok tegen het einde van november met de legercommandant M.B. Rost van Tonningen naar Atjeh. Aldaar werd door Rost van Tonningen onderzoek gedaan naar het optreden van de troepen, terwijl Van Heutsz het civiele deel van het onderzoek voor zijn rekening nam.
Op 24 december laat Van Heutsz een brief achter waarin hij te kennen geeft dat naar zijn oordeel het civiele bestuur van Van Daalen gefaald had: ‘De bewuste of onbewuste misduiding van het hoofdbeginsel, waarop ik bouwde hetgeen ik, op grond mijner ervaring als Gouverneur, noodig en doeltreffend oordeelde tot geleidelijke bevrediging van den toestand in Atjeh, nadat de militaire agressieve actie opgehouden had de eenig leidende gedachte bij ons streven te zijn, heeft mij zeer getroffen;’ Vervolgens volgde een lijst van punten, welke veranderd zouden moeten worden. Zo diende aan het gevangen zetten van hoofden of hun familie als dwangmiddel een einde te komen, evenals aan het inhouden van inkomsten en het opleggen van politieke boetes. Bovendien zouden hoofden wapens moeten kunnen dragen en een aantal gewapende volgelingen mogen hebben.
Niet lang daarna verzocht Van Daalen om the worden ontheven uit zijn functie, aan welk verzoek op 4 mei 1908 werd voldaan.
Zijn opvolger als gouverneur zou de toenmalige luitenant-kolonel H.N.A. Swart worden.
[bewerk] Verdere leven
In 1910 werd van Daalen benoemd tot commandant van het Nederlands-Indisch leger.
Van 1913 tot 1914 was hij als luitenant-generaal legercommandant en hoofd van het departement van Oorlog.
Van Daalen stierf op 67-jarige leeftijd in Den Haag.
| Bronnen en referenties: |
|
