Hawthorne-effect
Van Wikipedia
Het Hawthorne effect refereert aan het effect van een interventie op een onderzochte werknemer, dat uitsluitend te wijten is aan het feit dat deze aan een onderzoek meedoet. Het effect is meestal positief (placebo-effect); mensen gaan meer produceren of rapporteren minder klachten, los van de interventie zelf. Het effect is ook van toepassing op processen, bijvoorbeeld productieprocessen, waarbij het enkele feit dat er meer aandacht van het management voor een bepaald proces is er al voor zorgt dat het proces beter gaat lopen.
Het louter meedoen aan een (nieuwe) activiteit in een team zou een soortgelijk positief effect hebben op de resultaten. Door mee te doen aan iets bijzonders voelt het team zich daardoor bijzonder en maakt er iets bijzonders van. De positieve resultaten hebben dan weinig te maken met de teambeloning maar veel meer met het meedoen aan 'een experiment'. Positieve resultaten kunnen daardoor wel een slechts tijdelijk effect zijn.
In 1933 is hierover voor het eerst gepubliceerd naar aanleiding van onderzoek bij de Hawthorne fabriek van de amerikaanse Western Electric Company. De onderzoekers deden onderzoek naar de effecten van beloning en werkomstandigheden op het functioneren van werknemers. In veel organisatiepsychologische en bedrijfskundige handboeken worden de resultaten van deze onderzoeken samengevat als "wat de onderzoekers ook deden (bijvoorbeeld de verlichting op de werkplek verminderen of een andere beloningsstructuur introduceren), de productie van de werknemers ging omhoog -- iets wat te danken moet zijn aan het feit dat deze werknemers zich speciaal gingen voelen, want een andere verklaring is er niet". De implicaties van deze bevinding -- als die tenminste waar zou zijn -- zijn interessant. Immers, een en ander suggereert dat om positieve veranderingen te bewerkstelligen, het management feitelijk geen interventies hoeft door te voeren: een beetje aandacht voor de werknemers zou immers al voldoende zijn. Daarmee legitimeert het Hawthorne-effect het in stand houden van de bestaande situatie. Bovendien suggereert het Hawthorne-effect dat werknemers eigenlijk niet zo bijdehand zijn: zelfs als de situatie verslechtert gaat men beter presteren, mits het management hen maar zo nu en danover de bol aait.
De laatste twee decennia ligt het Hawthorne-effect echter sterk onder vuur; de originele bronnen lieten bijvoorbeeld geen systematische verandering in de productie zien als gevolg van wat dan ook. Ondanks een gebrek aan ondersteuning blijft het Hawthorne effect echter in de literatuur terugkomen, waarmee dit effect kenmerken heeft van een "urban legend" oftewel een broodje aap-verhaal.
[bewerk] Bron
- Franke, R.H. & Kaul, J.D. "The Hawthorne experiments: First statistical interpretation." American Sociological Review, 1978, 43, 623-643.
