Het Huis van Gronings Israel

Van Wikipedia

Persbericht 1 maart 2006

Jubileum gevierd met verschillende activiteiten

Synagoge Groningen bestaat honderd jaar

De synagoge van Groningen bestaat op 23 maart 2006 precies honderd jaar. De mijlpaal wordt uitgebreid met enkele lezingen van de beheerder en exploitant van het gebouw, de Stichting Folkingestraat en door de Nederlands-Israëlitische Gemeente Groningen met een besloten dienst, waaraan medewerking wordt verleend door voorzanger Oded Pelis uit Israël en het Amsterdams Synagogaal Koor.

De Groninger publicist Johan van Gelder heeft de geschiedenis in een boek vastgelegd onder de titel `De synagoge van de eeuw’ met als subtitel `Plussen en minnen van een jubileum’. Uit zijn onderzoek blijkt dat de Joodse gemeente in 1756 de eerste synagoge liet bouwen op die in 1906 vanwege bouwvalligheid en plaatsgebrek moest wijken voor een nieuwe synagoge die werd gebouwd door de bekende gereformeerde architect Tjeerd Kuipers. Dat er geen Joodse architect werd gekozen heeft menigeen verbaasd, maar of er was geen Joodse architect te vinden of Kuipers werd bekwaam genoeg gevonden om het ontwerp te maken.

Berlijn

Uiteindelijk was het toch volgens Van Gelder toch het bestuur van de Joodse gemeente die aangaf welke stijl de synagoge moest krijgen. Daarvoor werd een reis gemaakt naar verschillende plaatsen in Duitsland om inspiratie op te doen. De synagoge van Berlijn, de grootste van Duitsland, lijkt het meest tot de verbeelding te hebben aangesproken. Het bezoek leidde tot de beslissing een synagoge naar Moors model te bouwen. De basis voor de oriëntaalse stijl in Duitsland was gelegd door architect Sempre met zijn synagoge in Dresden. Beweringen als dat de synagoge van Toledo in de in de aanloop van de restauratie van de synagoge in de jaren zeventig worden daarmee te niet gedaan.

In het boek van Van Gelder wordt de tijdlijn aangehouden, waarin de synagoge een rol heeft gespeeld. In ongeveer twintig hoofdstukken komt het Joodse leven en de rol van de synagoge van begin tot eind in woord en beeld naar voren.

Verkopen

De Joodse gemeente heeft in 1952 besloten de synagoge te verkopen aan een particulier, die er een onder de naam `Astra’ een wasserij/ververij begon. H. Brink was ook lid van het Apostolische Genootschap en zag een uitgelezen kans om het gemis aan een eigen gebouw op te vullen met een deel van de voormalige synagoge. Tot aan de jaren zeventig bleef deze positie onveranderd totdat de wasserij failliet ging en het Apostolisch Genootschap een andere ruimte zocht, omdat de onderhoudskosten niet meer waren op te brengen. Het gebouw stond geruime leeg en niemand keek er naar om.

Stichting

Totdat Lenny Wolgen met haar man door de Folkingestraat liep en meende dat er iets moest worden gedaan om het verpauperde gebouw in ere te herstellen en voor de toekomst te behouden en de Joodse gemeente terug te laten keren naar haar eigen gebedshuis. Zij richtte samen met de Stichting Folkingestraat Synagoge en begon actie te voeren. De politiek werd bewerkt en ook de publieke opinie met een uitzondering vond dat de synagoge als symbool van de vroegere Joodse buurt moest blijven bestaan. Het college van b en w dat de mening was toegedaan dat de synagoge moest wijken voor nieuwbouw werd teruggefloten door de gemeenteraad.

Milder

De provincie Groningen was wat milder gestemd ten aanzien van het behoud van de synagoge en wilde samen met de gemeente Groningen de synagoge behouden. Politiek werden er de nodige kunstgrepen uitgehaald om genoeg geld voor de restauratie van de synagoge bijeen te krijgen. De provincie Groningen verbond daaraan de voorwaarde dat een deel van de synagoge dienst zou doen als publiekruimte voor culturele activiteiten. De doorbraak werd veroorzaakt door de Rijksoverheid die de synagoge op de Monumentenlijst plaatste en geld gaf voor de restauratie.

Ingewijd

Na een grondige restauratie werd de synagoge in 1982 werd ingewijd door rabbijn Jacobs. hoogtepunt was het binnendragen van de wetsrollen die weer in de heilige arke konden worden geplaatst. Daarmee was de weg vrijgekomen voor de Joodse gemeente om haar vroegere gebedshuis weer als gebedshuis in gebruik te nemen en shabbatdiensten te houden en de hoge feestdagen zoals Joods Nieuwjaar en Grote Verzoendag te vieren.

Brand

De activiteiten van de beheerster en exploitant, de Stichting Folkingestraat Synagoge trok kort na de opening tienduizenden bezoekers. Hoogtepunt was een Chagall-expositie met etsen die betrekking hadden op het Oude testament en nog niet eerde waren te zien. Een felle brand maakte aan alle illusies bijna een eind. De synagoge bleef wonderwel gespaard. De water - en roetschade was echter aanmerkelijk. De etsen van Chagall konden net op tijd in veiligheid worden gebracht. Hoewel de schade tegenviel, kon die toch weer worden hersteld en heeft de synagoge nog steeds de functie die was bedoeld.

Gepeild

Voordat Van Gelder aan zijn onderzoek naar de geschiedenis van de synagoge begon heeft hij gepeild of anderen zoals de Stichting Folkingestraat Synagoge ook van plan was een boek uit te geven. Dat bleek niet het geval te zijn. Toen uitgever Scheepstra echter een subsidie aanvroeg bij een instelling kreeg hij te horen dat een collega van hem al een financiële aanvrage had ingediend voor een boek over de historie van de synagoge die Van Gelder zou schrijven.

Onenigheid

De Stichting Joods Historie Groningen bleek ondanks haar ontkenningen en onenigheid binnen het bestuur toch te hebben besloten eveneens in boekvorm aandacht te besteden aan de synagoge hoewel dat aanvankelijk niet het geval was. Van Gelder vindt dat niet zoals het hoort. Wat is de zin dat hetzelfde onderwerp wordt genomen. Dat is teveel van het goede. Ik heb de Stichting Joods Historie opgebeld met de vraag het project terug te krijgen, maar dat wilden ze niet. Als ik het eerder had geweten, dan had ik het niet gedaan. Nu zijn we te ver om te stoppen. Maar voor mijn contactpersonen vind ik het een raar verhaal, dat ze ook worden benaderd door iemand anders met hetzelfde onderwerp. Maar goed, we leven in een vrij land.’