Hyperventilatie
Van Wikipedia
Hyperventilatie (ICD-10 R06.4) betekent letterlijk te veel (hyper) ademen (ventilatie). Men ademt sneller dan normaal. Afhankelijk van de situatie ademt men diep of oppervlakkig. Hyperventilatie is een symptoom van paniek.
Inhoud |
[bewerk] Oorzaken
- Stress, overbelasting, oververmoeidheid of een paniekaanval
- Metabole acidose, bijvoorbeeld bij diabetes mellitus
- Hypoxie, zoals bij een astma-aanval, bij bergbeklimmen, bij zware inspanning
[bewerk] Mechanisme
[bewerk] Hyperventilatie bij de gezonde mens
In een gezond lichaam wisselen de longen zuurstof en koolstofdioxide uit tussen bloed en buitenlucht. Bij hyperventilatie gebeurt deze gasuitwisseling intensiever dan normaal.
Bij gezonde mensen is de O2-verzadiging in het bloed bijna steeds 100%. Hyperventileren verandert de situatie dus niet. De afgifte van CO2 kan wel toenemen. Het bloed geeft dus meer CO2 af dan gewoonlijk. Het CO2-gehalte in het bloed daalt, we spreken van hypocapnie. Hierdoor wordt het bloed minder zuur (alkalischer; pH stijgt), hetgeen de symptomen bij hyperventilatie verklaart. Men wordt duizelig, voelt zich ijl in het hoofd, heeft tintelingen in vingers, handen, lippen. Vaak treedt hierbij pijn of drukgevoel op de borst op; in extreme gevallen ook krampen van de vingers in strekstand.
Aangezien men het koolstofdioxide-gehalte weer moet laten stijgen, kan men best de uitgeademde lucht terug inademen. Daar zit immers nog voldoende zuurstof in, maar het gehalte aan koolstofdioxide is hoger, waardoor de longen minder koolstofdioxide zullen afgeven aan de lucht. Om het CO2-gehalte te doen stijgen verdient een stukje tuinslang van ongeveer 20 cm om door te ademen de voorkeur boven het veelvuldig aangeraden plastic zakje.
In tegenstelling tot wat vele mensen vrezen, leidt deze vorm van hyperventilatie zelden tot flauwvallen. Gebeurt dit toch dan zal daardoor de ademhaling weer normaliseren en komt men vanzelf weer bij. Deze hyperventilatie komt bij overigens gezonde mensen veel voor. Men kan vaak de diagnose verduidelijken door de patiënt opzettelijk 1 a 2 minuten in de spreekkamer te laten hyperventileren: vaak herkennen patiënten de dan optredende klachten. Hiermee is men er dan nog niet: hyperventilatieaanvallen zijn, vooral als ze vaker optreden, eigenlijk een uiting van een onderliggende paniekstoornis, die men psychiatrisch kan proberen te behandelen.
Een bekende valkuil is dat een hyperventilatie-aanval wel eens veroorzaakt wordt door een acute ziekte zoals een hartaanval - het hebben van een echte hyperventilatie - aanval sluit een andere aandoening niet uit!
[bewerk] Hyperventilatie bij metabole acidose
Wanneer, bijvoorbeeld door een ernstig nierprobleem, de zuurgraad (pH) van het bloed te laag is (het bloed is te zuur), dan zal dit door de longen gecompenseerd worden. Men spreekt dan van respiratoire compensatie. De CO2 verlaagt immers de zuurgraad van het bloed. Door hiervan meer uit te scheiden zal de pH van het bloed normaliseren. Via het mechanisme van hyperventilatie verlaagt het lichaam dit gehalte aan koolstofdioxide.
In dit geval is het voor de patiënt levensnoodzakelijk om te hyperventileren, omdat men bij te zuur bloed zal sterven. Bij de mens moet, om te kunnen overleven, de pH van bloed steeds tussen 7,35 en 7,45 liggen.
[bewerk] Hyperventilatie bij hypoxie
Wanneer er te weinig zuurstof in het bloed zit, zal men hyperventileren om het gehalte aan zuurstof te doen stijgen. Uiteraard zal het gehalte aan koolstofdioxide dalen, maar hier primeert het nut van extra zuurstof kunnen opnemen. In dit geval wordt het dan ook fysiologische hyperventilatie genoemd.
- Te weinig zuurstof in het bloed doordat er te weinig zuurstof wordt aangeboden in de lucht, zien we bijvoorbeeld bij bergbeklimmen op grote hoogte. Daar is het zuurstofgehalte in de lucht lager dan dichter bij de zeespiegel. Daarom zal men op grote hoogtes spontaan beginnen te hyperventileren. Hierbij gaat veel vocht verloren: bergbeklimmers drogen makkelijk uit.
- Te weinig zuurstof in het bloed kan veroorzaakt worden doordat men onvoldoende lucht kan inademen bij een normale hoeveelheid zuurstof in de ingeademde lucht. Bijvoorbeeld bij een astma-aanval trekken de spiertjes rond de luchtwegen samen (bronchospasmen), waardoor de patiënt moeilijker kan ademhalen en dus minder zuurstof kan opnemen. Ook hier zal de patiënt ten gevolge van hypoxie gaan hyperventileren.
- Te weinig zuurstof in het bloed kan ook veroorzaakt zijn door een plots hoger zuurstofverbruik van het lichaam, zoals bij zware fysieke inspanningen. Energievrijzetting vraagt immers zuurstof. Bij zware inspanning zal men gaan hijgen (hyperventileren) om aan de zuurstofvraag te kunnen voldoen.
In geval van hypoxie is het aangewezen extra zuurstof toe te dienen. In lucht zit 21% zuurstof, op zeeniveau heeft dit een partiële druk van 0,21 bar (21 kPa). Door extra zuurstof toe te dienen, verhoogt het percentage zuurstof in de ingeademde lucht en kan er meer zuurstof worden opgenomen in het bloed.
Bergbeklimmers nemen daarom vaak zuurstofflessen mee.
Een astma-patiënt kan ook een geneesmiddel nemen om zijn bronchospasmen op te heffen. Dit kan door β-blokkers in een aerosol (puffertje).
Bij zware inspanning en onvoldoende zuurstof, kan het lichaam tijdelijk overschakelen op een energiebron die geen zuurstof nodig heeft. Het lichaam produceert daarbij wel melkzuur, hetgeen spierkrampen en spierpijnen veroorzaakt.
[bewerk] Externe links
- http://www.hyperventilatie.org - De Nederlandse Hyperventilatie stichting
