Inspanningsverplichting

Van Wikipedia

Een inspanningsverplichting is een contractuele verplichting om je ergens voor in te spannen. Dit komt veel voor in de dienstverlening, en staat in contrast met een resultaatsverplichting, die verplicht een resultaat te bereiken. Dit laatste ziet men meer in de handel in materiële producten.

Inspanningsverbintenissen ziet men met name bij dienstverleningen waar een zekere onzekerheidsmarge bestaat. Een advocaat kan bijvoorbeeld niet garanderen dat hij een zaak zal winnen, daarom heeft hij een inspanningsverplichting zo goed mogelijk zijn best te doen. Hetzelfde geldt voor een belastingadviseur, een effectenmakelaar en een arts.

Wanneer men iemand op een inspanningsverplichting wil aanspreken, zal men voor de rechter moeten aantonen dat iemand zich onvoldoende heeft ingespannen. Dit is moeilijker dan aan kunnen tonen dat een resultaat niet is bereikt (resultaatsverbintenis). Bij dit soort zaken zullen vakexperts moeten worden ingeschakeld, wat bovendien erg duur kan zijn.

Wel is uitgemaakt dat ook een inspanningsverbintenis resultaatscomponenten heeft. Deze componenten gelden voor bepaalde eenvoudiger handelingen die weinig deskundigheid vereisen of die iedereen van de beroepsgroep makkelijk kan verrichten. Voorbeelden zijn het bewaken van termijnen (advocaat, belastingadviseur), rekening houden met recente jurisprudentie (idem), iemand (op de juiste plaats) inspuiten (arts), de juiste vloeistof aanreiken (verpleegster). Aangezien er een onzekerheidsmarge ten aanzien van het resultaat bestaat, spreken we van verlies van een kans. Is deze kans op resultaat zeer hoog of gelijk aan 100%, dan zal de dienstverlener schadevergoeding moeten betalen. Is deze kans lager, dan zal ook de schadevergoeding lager of nihil zijn. We spreken bij advocaten dan van een zaak in een zaak: men moet bepalen of de zaak die de advocaat behandelde kansrijk was. Wanneer een kans (met name in medische zaken) hoger is dan 50%, is een rechter vaak geneigd het volle pond toe te kennen (Nieuwenhuis).

Vrijtekening en aansprakelijkheidsbeperking in contracten komt regelmatig voor (bijvoorbeeld door PTT en de NS), maar is voor veel vrije beroepen niet mogelijk. Soms is het wettelijk verboden zich vrij te tekenen, en soms is de concurrentie zo sterk, dat men dit niet durft ("dan ga ik wel naar een ander"). Bovendien kan in het Nederlands recht een rechter altijd bepalen dat zo'n beding "niet redelijk" is.

Vanwege dit soort problematiek kennen veel beschermde beroepsgroepen een verzekeringsplicht. Ook niet beschermde beroepsgroepen, zoals accountants en belastingadviseurs, verzekeren zich. Daar vergissen menselijk is en de claims vaak torenhoog, zijn de laatste jaren ook de verzekeringspremies de pan uitgerezen.

[bewerk] Voorbeelden

• Advocaat Jansen verzorgt een zaak van Pietersen. Pietersen heeft een incassozaak lopen ter waarde van 50.000 euro ten laste van Fredriksen. Fredriksen weet dat hij fout zit maar weigert domweg te betalen. Janssen maakt echter een fout: hij laat een termijn verlopen en de zaak wordt niet-ontvankelijk verklaard. Aangezien de kans bijna gelijk was aan 1, zal advocaat Janssen verplicht zijn 50.000 euro schadevergoeding te betalen;
• Advocaat Jansen verzorgt ook een zaak van bijstandsfraudeur Bergman. Bergman moet 50.000 euro terugbetalen aan de Sociale Dienst. De zaak is een hopeloze. Jansen, die nog geschokt is van de eerdere aansprakelijkheidsstelling uit het vorige voorbeeld, laat ook hier een termijn verlopen. Bergman spreekt hem aan maar krijgt nul op het rekest: de zaak was hopeloos, de kans nihil, dus zijn schade is ook nihil;
• Advocaat Gustafson laat een termijn verlopen in een zaak die moeilijk, maar niet hopeloos is. De rechter zal nu de kans op succes moeten achterhalen. Als deze 40% is, zal de schadevergoeding waarschijnlijk ook rond de 40% liggen;
• Arts Deldersma verricht een gecompliceerde hersenoperatie bij patiënt De Graaf. Ineens treedt een complicatie op en De Graaf overlijdt. De familie wil hem aanspreken. Ze zullen dan moeten aantonen dat Deldersma zich onvoldoende heeft ingespannen. Dit zal uitermate lastig zijn.