Klinische depressie
Van Wikipedia
| Klinische depressie | |
| ICD-10 | F32, F33 |
| ICD-9 | 296 |
| MedlinePlus | 003213 |
Een (klinische) depressie is een stemmingsstoornis die zich kenmerkt door een verlies van levenslust of een zwaar terneergeslagen stemming. In het normale spraakgebruik wordt de term 'depressief' vrij snel gebruikt voor een toestand waarin iemand zich een beetje depressief voelt. Een klinische depressie moet echter aan een aantal vastomlijnde criteria voldoen zoals bijvoorbeeld vastgelegd in het DSM-IV-protocol. Niet iedere depressieve, sombere of verdrietige stemming is een psychische aandoening.
Inhoud |
[bewerk] Recidiverende depressieve stoornis
Een periode waarin zich depressieve symptomen voordoen, wordt een depressieve episode genoemd (zie hieronder voor de criteria). Als iemand vaker deze episoden heeft, spreekt men van een (recidiverende) depressieve stoornis. De eerste depressieve episode kan op alle leeftijden optreden en de duur kan variëren. Tegenwoordig wordt ook wel de naam unipolaire depressie gebruikt ter onderscheid van depressies bij bipolaire stoornissen. Oudere beschrijvingen als vitale depressie, melancholia of endogene depressie komen in grote lijnen overeen met de zwaardere vormen van depressieve stoornis.
[bewerk] DSM-IV-criteria
Volgens de DSM-IV-TR-criteria voor het diagnosticeren van een ernstige depressieve episode moeten één of twee van de volgende elementen aanwezig zijn:
- A. Gedeprimeerde stemming, of
- Verlies van belangstelling of genoegen.
Bij deze twee criteria moet worden uitgesloten dat ze zijn veroorzaakt door een lichamelijke aandoening of stemmingsincongruente wanen of hallucinaties. Het volstaat om één van deze symptomen te hebben indien het gepaard gaat met minstens vier van de volgende symptomen:
- Gevoel van overweldigende droefheid of vrees, of het onvermogen om emotie te voelen.
- Duidelijke daling van belangstelling in aangename activiteiten.
- Veranderende eetlust en duidelijke gewichtstoename of gewichtsverlies.
- Verstoord slaappatroon of slapeloosheid of meer slapen dan normaal.
- Veranderingen in activiteitenniveaus, rusteloosheid of zich beduidend langzamer bewegen dan normaal.
- Zowel geestelijk als fysieke moeheid.
- Gevoel van schuld, hulpeloosheid, bezorgdheid, en/of vrees.
- Verminderd zelfrespect.
- Verminderde capaciteit om zich te concentreren of besluiten te nemen.
- Het denken over dood of zelfmoord.
B. De symptomen voldoen niet aan de criteria voor een gemengde episode.
C. De symptomen veroorzaken klinisch significant lijden of belemmering in sociale, beroepsmatige of andere belangrijke omstandigheden.
D. De symptomen zijn niet het gevolg van directe fysiologische effecten van middelengebruik (bijvoorbeeld drugs of medicatie) of een somatische aandoening (bijvoorbeeld hypothyreoïdie).
E. De symptomen kunnen niet beter worden verklaard door rouw, bv. na het verlies van een geliefde persoon, de symptomen duren langer dan twee maanden of worden gekenmerkt door belemmering in het fuctioneren, preoccupatie met waardeloosheid, suïcidale gedachten, psychotische symptomen of psychomotorische retardatie.
De depressie bij kinderen is minder eenvoudig vast te stellen; de symptomen bij kinderen omvatten:
- Verlies van eetlust.
- Problemen met slaap zoals nachtmerries.
- Problemen met gedrag of duidelijk slechtere cijfers op school
- Significante gedragsveranderingen; zich terugtrekken, lusteloosheid, agressiviteit.
[bewerk] Aanleidingen
De aanleidingen voor iemands depressie kunnen velerlei zijn; in feite net zo gevarieerd als het leven zelf. Het kunnen psychische problemen zijn, maar ook lichamelijke klachten kunnen een aanleiding zijn. Vaak spelen meerdere omstandigheden een rol. Het is niet altijd eenvoudig om de psychologische oorzaak of aanleiding van een depressie op te sporen. Is de aanleiding van een depressie wel direct te achterhalen, wordt dit wel een reactieve depressie genoemd.
In sommige gevallen ontwikkelen depressies zich uit andere psychische problemen. Rouwverwerking is bijvoorbeeld een normaal menselijk proces, maar bij sommige mensen herstelt de balans zich niet en kunnen depressieve symptomen ontstaan. Ook kunnen bij grote veranderingen in het leven aanpassingsproblemen gepaard gaan met depressie.
[bewerk] Differentiaaldiagnose
Voor diagnose is het van belang om na te gaan of naast depressieve episoden ook manie of hypomanie optreedt. In dat geval kan er sprake zijn van een vorm van bipolaire stoornis. Als er psychotische kenmerken zijn, moet worden gecontroleerd of is voldaan aan de criteria van schizoaffectieve stoornis.
[bewerk] Dysthyme stoornis
Naast recidiverende depressieve stoornis is er ook een vorm van depressie waarvan de symptomen minder sterk zijn, maar die soms jarenlang kunnen duren. Dit wordt dysthymie of dysthyme stoornis genoemd.
[bewerk] Lichamelijke aandoeningen en depressie
Bij een aantal lichamelijke aandoeningen kunnen depressieve verschijnselen optreden. Vaak is dit het geval bij ernstige of dodelijke aandoeningen, zoals kanker of AIDS. Neurologische aandoeningen (bijvoorbeeld de ziekte van Parkinson), endocriene aandoeningen (bijvoorbeeld hypothyreoïdie), bepaalde virale aandoeningen enzovoort kunnen ook depressieve symptomen veroorzaken. Dergelijke stemmingsstoornissen hebben in de medische handboeken een afzonderlijke classificatie (zie stemmingsstoornis).
[bewerk] Middelengebruik en depressie
Depressiviteit kan ook het gevolg zijn van gebruik of misbruik van bepaalde middelen, bijvoorbeeld drugs, geneesmiddelen of alcohol. Vaak is een diagnose moeilijk te stellen, omdat het gebruik van middelen ook voorkomt als 'zelfmedicatie' bij mensen die al depressieve verschijnselen hebben. Ook deze aandoeningen worden afzonderlijk geclassificeerd.
[bewerk] Omgang
Depressiviteit is iets wat zich moeilijk laat beschrijven. Iemand ziet daarbij het leven somber in, en neurotransmitters in de hersenen spelen daarbij een rol. Waar andere mensen nog hoop hebben en positieve dingen zien, dringen die eenvoudig niet door in de beleving van iemand die depressief is. Daarom heeft de omgeving soms zo weinig vat op iemand die depressief is, omdat diegene niet gedwongen kan worden om positieve dingen te zien. Beter is het om de problemen te bespreken en waar mogelijk op te lossen.
Een bijkomend probleem is dat de omgeving van een patiënt nog wel eens onbedoeld bijdraagt aan een verergering van de situatie. Een patiënt zal vaak uit zijn directe omgeving opmerkingen krijgen variërend van "stel je niet aan" tot "zet je er overheen" en "doe gewoon alsof er niets aan de hand is". Dergelijke opmerkingen kunnen om twee redenen gemaakt worden: ze kunnen bedoeld zijn als goedbedoelde adviezen en met de beste intenties gemaakt worden, of ze zijn bedoeld om de patiënt ertoe te bewegen niet over zijn aandoening te praten omdat de omgeving er niet mee geconfronteerd wenst te worden. Hoewel de achterliggende gedachten bij deze twee scenario's wezenlijk verschillen hebben ze wel hetzelfde effect: iemand die aan een depressie lijdt zal hierdoor de indruk krijgen dat zijn probleem niet serieus genomen wordt, met als gevolg dat zijn situatie eerder verergert dan verbetert.
[bewerk] Beeld
De patiënt verliest de werkelijkheid uit het oog, hij ziet het leven te somber, hij ziet de dingen niet zoals ze zijn. Bij een lichamelijke ziekte blijft de patiënt in contact met de mensen om hem heen en heeft men begrip voor zijn ziekte. Iemand die aan een endogene depressie lijdt, is echter totaal alleen in zijn grote onmacht en hulpeloosheid
Het meest benauwende van deze depressie is de vertraagde werking van lichaam en geest, deze kan de vorm aannemen van een lichte inertie tot een stupor bij ernstige depressies, waarbij de patiënt ieder contact met de buitenwereld verliest. Ook de ademhaling, de bloedsomloop en de spijsvertering verlopen uiterst traag.
De patiënt is zich daar doorgaans niet zelf van bewust en wordt door zijn omgeving niet begrepen. Zijn depressie is ook moeilijk te begrijpen. Medeleven, afleiding en troost baten doorgaans niet. Angstgevoelens, wanhoop en een gevoel van totale apathie wisselen elkaar af.
Het wordt voor hem echter gevaarlijk als hij weer enigszins in staat is te handelen want dan bestaat er een groot gevaar voor zelfmoord waar hij weinig tegen kan doen. De neiging tot zelfmoord waar verschillende depressieve mensen onder lijden wordt vaak gefundeerd door een voor een buitenstaander (en ook voor de patiënt zelf) logische redenering. Belangrijk hierbij is te beseffen dat bij een depressief persoon de rationele processen in de hersenen op een bepaald punt niet meer is staat zijn als 'rem' te fungeren voor de emotionele processen. Vaak is dan ook duidelijk hoe patiënten proberen zelf een oplossing te bedenken, en vervolgens vaak ten einde raad zijn omdat elke logische ingreep op de depressie mislukt.
[bewerk] Behandelingen
Er zijn diverse behandelmethodes voor depressie, waarvan de meest voorkomende cognitieve gedragstherapie en medicatie door middel van antidepressiva zijn. De combinatie werkt beter dan de twee apart. In psychotherapie blijkt meestal dat een depressie niet zo ondoorgrondelijk is, er bestaan vaak wel aanleidingen. Als de oorzaak van de depressieve symptomen gelegen is in een lichamelijke aandoening of middelengebruik, richt de behandeling zich op het wegnemen van deze factoren.
