Kwabaal

Van Wikipedia

Kwabaal

Kwabaal foto:Konrad P. Schmidt

Rijk:	Animalia
Stam:	Chordata
Klasse:	Actinopterygii
Orde:	Gadiformes
Familie:	Lotidae
Genus:	Lota

Soort

Lota lota

Eitjes

De kwabaal (Lota lota) is de wettelijk minst beschermde gewervelde diersoort met een rodelijststatus in Nederland.

Inhoud

1 Beschrijving en verspreiding
2 Habitateisen en knelpunten
3 Status buiten Nederland
4 Status in Nederland
5 Formele bescherming
6 Naam in andere talen

[bewerk] Beschrijving en verspreiding

De kwabaal is de enige kabeljauwachtige vis in het zoete water van Europa. Als enige vis van de kabeljauwfamilie is hij gemakkelijk herkenbaar aan de zeer lange tweede rugvin en anaalvin. Ook de ene baarddraad op de kin is kenmerkend. De staart en vinnen zijn afgerond. De kwabaal heeft vaak een heel mooi marmerpatroon, maar zeer jonge dieren zijn bijna zwart.

[bewerk] Habitateisen en knelpunten

De kwabaal komt voor in helder stromend water of in betrekkelijk schone, diepe meren. Afwisseling in de bodemstructuur is belangrijk want de vis houdt zich overdag schuil onder stenen of in holtes. Hij is 's nachts actief in het koude seizoen. De vis paait bij lage temperaturen in de winter en het vroege voorjaar.Het moet erg koud zijn want bij watertemperaturen boven de zes graden sterven bijna alle opgroeiende larven.

Overstromingsvlaktes zijn noodzakelijk als opgroeigebieden voor de larven en de jonge kwabaal. Waterpeilbeheersing en beekkanalisaties, waardoor overstromingen in beekdalen en plassengebieden niet meer voorkomen, worden als belangrijke oorzaak van de verdwijning van de kwabaal aangemerkt. Verder is opwarming door koelwaterlozingen een nadelige factor. Ook kunnen kwabalen door verstuwing vaak de paaiplaatsen niet meer bereiken.

[bewerk] Status buiten Nederland

In Groot-Brittannië kwam de kwabaal vroeger voor in achttien verschillende rivieren. Men vermoedt dat de vis nu uitgestorven is. In Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk en Slovenië staat de kwabaal op de rode lijst. De kwabaal komt voor in vrijwel geheel Eurazie en in Noord-Amerika, ten noorden van de 40e breedtegraad. In Europa komt hij voor vanaf Noord- en Oost-Europa tot en met het stroomgebied van Po en Rhone en de Balkan. In het zuiden van het Noord-Amerikaanse areaal, dat zijn de noordelijke staten van de Verenigde Staten, gaat het plaatselijk slecht met de kwabaal door verstuwing van rivieren en ontbossingen in het stroomgebied. In de Grote Meren (en Alaska) gaat de kwabaal vooruit en zijn er gezonde populaties. Er is een opmerkelijk verschil in de lengte-gewichtrelatie van kwabalen uit rivieren en stuwmeren enerzijds en kwabalen uit meren anderzijds.

[bewerk] Status in Nederland

In de jaren dertig kwam de kwabaal nog veelvuldig voor in de Friese, Hollandse en Utrechtse plassengebieden. Verder was de kwabaal algemeen in de Drentsche Aa, de Hunze en beken van de Gelderse Vallei. Er zijn waarnemingen uit de jaren vijftig uit de Dinkel, de Berkel, de Ruurlose beek en het Kromme-Rijngebied. In de Maas en de Limburgse beken kwam de kwabaal toen in grote getale voor. In Noordwest-Overijssel en Friesland zou de kwabaal zijn afgenomen door verlies aan paaigelegenheid en opgroeigebieden. In 1972 berichtten beroepsvissers van Zuid-Hollandse wateren dat de kwabaal was verdwenen of zeldzamer werd. Eind jaren zestig werd in de Maas en de Limburgse beken de kwabaal met uitroeiing bedreigd.

Zeer waarschijnlijk is er een achteruitgang in areaalgrootte met een factor vijf in 50 jaar (80%). Uit het RIVO monitoringsonderzoek (blijkt een toename eind jaren tachtig in het Rijnsroomgebied, maar deze zet niet door. Het aantal vangsten en rangnummerpositie nemen weer af. Zie onderstaande figuur.

De plaatsen waar nu met enige regelmaat kwabalen worden gevangen zijn: het Hollands/Utrechtse plassengebied, de Biesbosch, het Volkerak, de Krammer, de Waal, het gebied van de Gelderse Poort, de Gelderse IJssel en het Ketelmeer, verder in de Drentse Aa, de Overijsselse Vecht en de Boven-Slinge. Er is gericht onderzoek vereist naar verblijfplaatsen van de kwabaal, mogelijk is de schatting van de achteruitgang (80%) aan de hoge kant. Echter, zelfs als het aantal vindplaatsen van de kwabaal zou verdubbelen, is er op grond van de documentatie uit de periode rond 1930-1955 nog steeds sprake van een afname met 60%, zodat de vissoort in aanmerking komt voor de status bedreigd.

[bewerk] Formele bescherming

De kwabaal staat in de Visserijwet. Er gelden geen beperkingen aan de vangst. Daarmee is de kwabaal het wettelijke minst beschermde (gewervelde) dier in Nederland met een rode lijst status. In Duitsland staat de kwabaal op de federale rode lijst als 'stark gefährdet'. In Niedersachsen en Oostenrijk als 'gefährdet'. Verder staat de soort als kwetsbaar op de rode lijst van Frankrijk en als bedreigde soort op de rode lijst van Slovenië.