Milieubeweging
Van Wikipedia
Met de milieubeweging wordt het geheel van maatschappelijke organisaties (NGO's) aangeduid die zich bezig houden met bescherming van natuur en milieu.
Inhoud |
[bewerk] Stromingen
In Nederland wordt de milieubeweging ingedeeld in groen en grijs, waarbij de groene organisaties zich vooral richten op natuurbescherming en de grijze organisaties op milieubescherming. Andere verschillen tussen groen en grijs zijn de gebruikte strategieën en de maatschappijvisie. Grijze organisaties hebben veelal ook een wens om de maatschappij te veranderen. Het onderscheid is echter niet altijd zo duidelijk.
[bewerk] natuurbescherming
Zie ook het artikel natuurbescherming.
Nederland kent een lange geschiedenis van natuurbescherming. De wortels van de natuurbescherming liggen in de tweede helft van de 19de eeuw. Omstreeks 1900 werden onder meer de Vereniging Natuurmonumenten, de Nederlandse Vereniging tot Bescherming van Vogels en de Nederlandse Natuurhistorische vereniging opgericht. De traditionele verenigingen zagen de oprukkende verstedelijking als de voornaamste oorzaak van de aantasting en de verdwijning van natuurgebieden. Om deze ontwikkeling tegen te gaan, hielden ze zich met name bezig met het aankopen en beschermen van natuurgebieden. De verenigingen kenmerkten zich door een apolitiek en elitair karakter en waren nauwelijks gericht op het beïnvloeden van het overheidsbeleid.
De natuurbescherming richt zich op het veilig stellen en onderhouden van natuur, belangrijke begrippen daarbij zijn biodiversiteit en rentmeesterschap. De mens wordt gezien als verantwoordelijk voor de natuur, maar niet per se als onderdeel van de natuur. Internationaal wordt deze laatste stelling echter meer en meer verlaten. Men begint zich immers te realiseren dat ook de mens een onderdeel van de leefgemeenschappen is. Enerzijds hangt hij van deze levensgemeenschappen af. Anderzijds heeft hij er - een vaak negatieve - impact op. Het begrip duurzaam gebruik vindt hier zijn oorsprong. Naast het conserveren (en maken) van natuur, is ook educatie en voorlichting belangrijk.
De eerste natuurbeschermingsorganisatie in Nederland is de Vereniging Natuurmonumenten, opgericht in 1905. Een andere belangrijke organisatie die voortkomt uit de natuurbescherming is het IVN (Instituut Voor Natuurbeschermingseducatie). De grondleggers van de natuurbescherming in Nederland zijn Eli Heimans en Jac. P. Thijsse. Op internationaal niveau is het Wereld Natuur Fonds een belangrijke organisatie.
[bewerk] grijze milieubeweging
In Nederland komt de grijze milieubeweging, net als andere sociale bewegingen, pas goed van de grond in het begin van de jaren 1970. Een groepering van mensen hadden zich georganiseerd op grond van een gemeenschappelijk onbehagen: de zorg om een vervuild leefmilieu. Men ondernam daarom actie om de vervuiling tegen te gaan en te voorkomen.
De inhoudelijke ideeën over de oorzaken en de mogelijke oplossingen van de milieuproblemen waren in die tijd vooral gebaseerd op buitenlandse boeken. In 1962 publiceert Rachel Carson het boek Silent Spring, over de gevolgen van het gebruik van pesticiden en vooral DDT voor de natuur, met name voor vogels. Dit boek wordt -samen met boeken als “The population bomb” van Ehrlich (1968), “Zilveren sluiers, verborgen gevaren” van Briejèr (1969) en het rapport van de Club van Rome “Limits to growth” (1972)- gezien als het beginpunt van de grijze milieubeweging, die ageert tegen milieuvervuiling.
Vanaf de jaren negentig is bij de grijze milieubeweging duurzame ontwikkeling (sustainable development) een centraal begrip. De menselijke samenleving wordt gezien als onderdeel van de (chemische) kringloop in de natuur. Om de samenleving duurzaam te maken zijn maatschappelijke veranderingen nodig. De grijze milieubeweging voelt zich daardoor verwant met andere stromingen die maatschappelijke veranderingen nastreven, zoals de vredesbeweging en de mensenrechtenbeweging.
Met de opkomst van deze beweging worden ook nieuwe, controversiëlere strategieën geïntroduceerd. De eerste grote acties in Nederland richtten zich tegen kernenergie: de kerncentrale in Borssele en de geplande opwerkingsfabriek Kalkar (die er uiteindelijk nooit is gekomen). In dezelfde tijd (1972) werd het rapport van de Club van Rome gepubliceerd. In deze tijd werden o.a. Milieudefensie en Aktie Strohalm opgericht, beide organisaties zijn nog steeds actief. Ook bijvoorbeeld Greenpeace stamt uit deze tijd, de eerste actie van Greenpeace vond plaats in 1971 en was gericht tegen een voorgenomen atoomproef van de Verenigde Staten op het eilandje Amchitka voor de kust van Alaska.
[bewerk] Ecologische beweging
Er is ook een derde stroming in de milieubeweging te onderscheiden: de ecologische beweging. Uitgangspunt hiervan is dat de aarde als geheel een ecosysteem is, en dat de mens een gelijkwaardig of zelfs ondergeschikt onderdeel van dit systeem is. Dit gaat terug op de Gaia-hypothese van James Lovelock. Organisaties als het Dieren Bevrijdings Front en groenfront! behoren hiertoe.
De ecologisme wordt in het Engels ook wel aangeduid als deep ecology tegenover de shallow ecology van andere ideologieën die groen zijn.
[bewerk] onderlinge verhoudingen
De verschillende stromingen zijn niet tegenstrijdig en veel sympathisanten in de samenleving ondersteunen zowel groene als grijze organisaties. In Nederland zijn op provinciaal en nationaal niveau samenwerkingsverbanden ontstaan, zoals het Landelijk Milieu Overleg (LMO).
[bewerk] internationale samenwerking
Milieuorganisaties hebben ook de noodzaak van internationale samenwerking ingezien. Greenpeace is uitgegroeid tot een internationale organisatie, Milieudefensie is aangesloten bij Friends of the Earth International.
[bewerk] Kritiek
De milieubeweging heeft echter ook te maken met kritiek. Zo zijn er publicaties verschenen van o.a. Julian Simon, Bjørn Lomborg en Karel Beckman die stellen dat de milieubeweging overdrijft. Ook de Nederlandse Stichting HAN onderschrijft dit. Ze bestempelen de boodschap van de milieubeweging als onnodig doemdenken.
Ook stellen critici dat acties van de milieubeweging ten koste gaan van arme mensen in de Derde Wereld. De milieubeweging voerde bijvoorbeeld sinds de jaren 70 actie tegen het gebruik van de pesticide DDT in ontwikkelingslanden omdat het schade voor de natuur zou opleveren. Critici stellen niet alleen dat de risico's van het gebruik van DDT voor het milieu sterk worden overdreven, maar dat het verbod op DDT aan tientallen miljoenen mensen in de Derde Wereld het leven heeft gekost. DDT is namelijk ook verreweg het meest effectieve middel tegen malaria. Door het verbod op DDT dat door acties van de milieubeweging werd ingevoerd, zijn tientallen miljoenen mensen in ontwikkelingslanden volstrekt onnodig aan malaria overleden. Pas in 2006 werd door de WHO toegezegd weer DDT-gebruik toe te staan.
[bewerk] Onderwerpen
Milieuorganisaties houden zich met een breed scala aan onderwerpen bezig. De hier genoemde onderwerpen overlappen elkaar gedeeltelijk.
- Luchtvervuiling
- Bodemvervuiling
- Watervervuiling
- Geluidshinder
- Verkeer
- Energie
- Landbouw
- Dierenrechten
[bewerk] Achterban
De aanhang van natuur- en milieubeschermingsorganisaties in Nederland is traditioneel erg groot. In totaal hebben zij meer dan drie miljoen leden, wat vergeleken met andere landen zelfs in absolute aantallen al erg hoog is. In relatie tot het aantal inwoners of huishoudens is de aanhang voor natuur- en milieubescherming in Nederland een van de grootste ter wereld.
[bewerk] Gerelateerde onderwerpen
- Lijst van particuliere natuur- en milieuorganisaties in Nederland
- Natuur en milieu van A tot Z
- Natuur- en milieueducatie (NME)
- Milieuactivisme
