Proprioceptie

Van Wikipedia

Proprioceptie ("zelfwaarneming", uit het Latijn) is een neurologische term voor het vermogen van een organisme om de positie van het eigen lichaam en lichaamsdelen waar te nemen.

Prikkels uit het milieu worden door de zintuigcellen via de sensorische zenuwen naar het centraal zenuwstelsel (CZS) geleid (exteroceptieve prikkels). Als antwoord gaat van het CZS via motorische zenuwen een bevel uit naar de spieren. Voor controle en regeling van het antwoord van de spier gaat via sensibele zenuwen een terugkoppeling naar het CZS (proprioceptieve prikkels).

Proprioceptieve waarneming verschaft het individu informatie over het eigen lichaam, zoals de stand, beweging en tonus van de ledematen, gewrichten en pezen, het gevoel van "zwaarte" in sommige lichaamsdelen, en vermoeidheid of alertheid van de spieren. Proprioceptieve waarneming speelt bijgevolg een belangrijke rol in de opbouw van het lichaamsbesef, en maakt terugkoppeling mogelijk.

Om onderscheid te maken tussen sensibiliteit op externe en interne prikkels wordt gesproken van exteroceptieve en proprioceptieve sensibiliteit.

De proprioceptie werd in de jaren 1890 ontdekt door C.S. Sherrington.

Bij dronkenschap worden evenwicht en proprioceptie verstoord. Eén van de standaardtestjes die de politie doet om te bepalen of iemand dronken is, is om iemand te vragen met gesloten ogen het puntje van zijn neus aan te raken. Een mens bij wie de proprioceptie in orde is, maakt daarbij een fout van hoogstens twee centimeter.

Naast proprioceptie is de lichaamsgewaarwording afhankelijk van het evenwicht en het zicht. Wanneer één van deze drie uitvalt, kunnen de andere daarvoor compenseren. Bij volledig verlies van de proprioceptie is dat echter erg lastig. Oliver Sacks beschrijft in zijn boek De man die zijn vrouw voor een hoed hield een uniek geval van een vrouw die door een zenuwontsteking haar volledige proprioceptie kwijt was geraakt. Ze kon weer leren lopen door van haar evenwichtsgevoel en ogen gebruik te maken, maar haar bewegingen bleven onhandig.

Een (tijdelijk) verminderde proprioceptie kan ook veroorzaakt worden door het innemen van teveel vitamine B6 (pyridoxine).