Slabberjan
Van Wikipedia
Slabberjan is een gezelschapsspel afkomstig van Walcheren in Zeeland.
Inhoud |
[bewerk] Historie
Te oordelen aan het aantal overeenkomsten, is Slabberjan de Zeeuwse variant van het Noorse doppenspel Gnav. Dit spel heeft zijn oorsprong in het Italiaanse kaarspel Gnao, dat uit de veertiende eeuw stamt -mogelijk nog langer geleden. Het spel is onder verschillende namen, met verschillende aantal kaarten en spelregels bekend geraakt in steeds noordelijker landen in Europa.Gnav bereikte Noorwegen via Denemarken. Het was toen nog een kaartspel. Aangezien kaartspelen door priesters en leraren als zondig werden gezien, werd er een variant met doppen bedacht.
[bewerk] Het spel
[bewerk] De speldoppen
Slabberjan wordt gespeeld met een zak vol houten speeldoppen, of 'teuten'. Op elk van deze speeldoppen staat op de onderkant een cijfer of een afbeelding. De weergave op elke speeldop geeft een waarde weer. De volgorde is als volgt van hoog naar laag:
- Kapaf (of Ruiter)
- Herberg
- Poesje
- Vogel
- 12
- 11
- 10
- 9
- 8
- 7
- 6
- 5
- 4
- 3
- 2
- 1
- 0
- Wittebrood (onderkant is geheel wit)(of sneeuw)
- Pot
- Smoel(tje) (of Kop)
- Rit (of Nar of Zot)
[bewerk] De regels
Aan het begin van het spel krijgen alle spelers een aantal knopen (meestal twee of drie), waarmee de score wordt bijgehouden. Elke ronde krijgen alle deelnemers een blinde speeldop. De speler links van de verdeler van de speeldoppen heeft de keuze om zijn of haar speeldop te houden of te ruilen met de linker buurman/-vrouw. Vervolgens is de linker buurman/-vrouw aan de beurt. Dit gaat verder totdat de verdeler aan de beurt is. Deze mag zijn speeldop houden of deze ruilen met een speeldop uit de zak. Met uitzondering van de hoge plaatjes is men verplicht een ruiloffer te accepteren.
Als de ruilfase voorbij is, moet men 'blieken' of 'zichten', dat wil zeggen dat de waarden van de speeldoppen worden getoond. De persoon met de laagse waarde moet 1 knoop betalen. Zijn er meer personen met de laagste waarde dan moeten ze allemaal betalen. Als de laagste waarde in het spel de Rit is, moet ook de voorlaatste een knoop betalen. De speler met de hoogste waarde is de volgende verdeler.
[bewerk] De 'plaatjes'
Er bestaat nog een aantal speciale regels bij het ruilen.
- Als er wordt gepoogd met de Vogel te ruilen, zegt de eigenaar van de Vogel: "Sta voor de Vogel", er wordt niet geruild. Degene die links van de vogel zit, vervolgt het spel.
- Als er wordt gepoogd met het Poesje te ruilen, zegt de eigenaar van het Poesje: "Poesje krabt alles terug", er wordt niet geruild en alle voorgaande ruilacties worden teruggedraaid. Degene die links van het poesje zit, vervolgt het spel.
- Als er wordt gepoogd met de Herberg te ruilen, zegt de eigenaar van de Herberg: "Drink een slokje en ga mijn huisje voorbij". De persoon die probeerde te ruilen moet een knoop betalen aan de eigenaar van de Herberg. Vervolgens moet hij proberen met de volgende persoon te ruilen.
- Als er wordt gepoogd met de Kapaf te ruilen, slaat de eigenaar van de Kapaf met de speeldop op de tafel en roept "Kapaf". Er wordt niet geruild en diegene die wilde ruilen moet dan direct een knoop betalen. Daarna is ook de ruilfase direct voorbij.
- Als er wordt gepoogd een Rit met een Rit te ruilen ("Rit over Rit"), dan is die ronde teneinde ("spel teniet"). Deze twee ruilers krijgen er een knoop bij.
Als iemand geen knopen meer heeft, speelt deze mee op sloffen. De eerstvolgende keer dat iemand op sloffen moet betalen, ligt deze uit het spel. Het spel gaat net zo lang door totdat er nog 1 (of geen) speler(s) met knopen over is/zijn.
[bewerk] Variaties
Van de spelregels zijn vele varianten in omloop. Het spel leent zich uitstekend om zelf regels toe te voegen. Zo wordt in de in de commercie uitgebrachte variant de volgorde van enkele doppen anders voorgesteld; maar ook in de (veelal zelfgemaakte) versies in omloop bij Walcherse families verschillen de spelregels in details van familie tot familie.
- Dopwaarden
- Vaak worden de 'hoge plaatjes' (vogel, kat en herberg) andersom voorgesteld. De oudste bekende schriftelijke vermelding geeft echter de volgorde zoals die hierboven is aangehouden. Ook lijkt het logischer de doppen te rangschikken naar effect. Immers, 'sta voor de vogel' heeft het minst effect, de herberg het meest.
- Ook worden smoel en pot vaak omgewisseld.
- 'Spel teniet'
- Er zijn verschillende omstandigheden wanneer het spel teniet kan worden gedaan (de ronde wordt onmiddellijk beëindigd, er wordt niet 'gebliekt'). Deze worden niet altijd allemaal gehonoreerd:
- Kap af
- Rit om rit
- Sloffen
- Ook het zogeheten 'sloffen' (spelen zonder knopen) is aan veranderingen onderhevig. In sommige kringen is sloffen niet meer dan een extra 'virtuele knoop', en is men af zodra men moet betalen. Vaak echter moet de knoop, die een sloffer zou moeten betalen maar niet kan betalen, betaald worden door de speler met de volgende laagste dop in deze ronde. Zeker wanneer er veel spelers zijn (en vaak meerdere sloffers) kan dit leuk zijn; het kan zo voorkomen dat in één ronde meerdere mensen af zijn.
- Katje krabt alles terug
- Volgens sommigen moeten alle ruilacties van deze ronde ongedaan worden gemaakt, volgens anderen moet alléén de ononderbroken reeks ruilacties tot de huidige ongedaan worden gemaakt. Als één speler in de reeks niet heeft geruild, hoeven alle ruilacties die zich daarvóór bevonden niet worden teruggedraaid.
[bewerk] De naam Slabberjan
Over de naam van het spel zijn meerdere verhalen in omloop. Het spel zou bedacht zijn door Jan Slabber van Westkapelle of het zou komen van het spreekwoord: "Zijn slabber ergens in steken", wat 'zich ergens mee bemoeien' betekent.
