Stamboomtheorie

Van Wikipedia

De stamboomtheorie is een theorie over het ontstaan van de individuele Indo-Europese talen. Hij legt een bijzondere nadruk op het zich-splitsen van talen. Hij houdt geen rekening met het wederzijdse beïnvloeden van talen; dit aspect wordt in de golventheorie van Johannes Schmidt speciaal benadrukt.

Inhoud 1 De stamboomtheorie 2 Nawerking van de stamboomtheorie 3 Stamboomachtige afbeeldingen 4 Bronnen

[bewerk] De stamboomtheorie

De stamboomtheorie werd in de jaren 60 van de 19de eeuw voorgesteld door de Duitse taalwetenschapper August Schleicher. Volgens Schleicher was er in het begin van de Indo-Europese taalontwikkeling een gemeenschap van mensen die de Indo-Europese oertaal spraken. Deze taalgemeenschap zou zich dan steeds verder in kleinere groepen en talen hebben opgesplitst. Schleicher poogde zijn theorie met Charles Darwins theorie van het ontstaan van de soorten te verklaren, namelijk in zijn boek Die Darwinsche Theorie und die Sprachwissenschaft ("De theorie van Darwin en de taalwetenschap") uit het jaar 1863. ^[1]

[bewerk] Nawerking van de stamboomtheorie

Reeds de neogrammatici, die de taalwetenschap sinds de jaren 70 van de 19e eeuw duurzaam hebben gevormd, wezen de stamboomtheorie af en gaven de voorkeur aan de golventheorie van Johannes Schmidt. ^[2]

Johannes Schmidt argumenteerde dat de Indo-Europese talen niet zomaar laten indelen in een stamboom. Hij geloofde in wederzijdse taalbeïnvloeding die dan gebeurden wanneer taalgroepen met elkaar in contact kwamen. Zo zijn er opvallende gelijknissen tussen het Grieks en het Italisch, maar ook tussen het Italisch en het Keltisch. Soortgelijke betrekkingen zijn er ook tussen het Italisch en het Keltisch (op de ene kant) en het Germaans (op de andere kant). Het Germaans weerom heeft bijzondere gelijkenissen met het Slavisch en het Baltisch. Al deze taalrelaties zijn niet in een stamboom weer te geven. ^[3]

Ook de taalgeografie (oftewel dialectgeografie) werkt sinds tientallen jaren niet meer met de stamboomtheorie omdat deze theorie geen rekening houdt met het voortdurende vermengen en beïnvloeden van talen. ^[4]

Ondanks de kritiek op de stamboomtheorie hielden sommige taalwetenschappers nog rond de eeuwwisseling (1900) vast aan deze theorie. ^[5]

[bewerk] Stamboomachtige afbeeldingen

Men moet echter een onderscheid maken tussen stamboomafbeeldingen (in de zin van Schleichers theorie) en hiërarchisch boomachtige structuren die niets met Schleichers theorie te maken hebben. Bijvoorbeeld worden de Duitse hoofddialecten vaak in Nederduits en Hoogduits ingedeeld waarbij Hoogduits de onder-indelingen Middelduits en Opperduits heeft - zonder dat de makers van zo'n "boom" en stamboom volgens Schleicher willen maken. Bij dit soort van boomstructuren gaat het dus niet om afstamming en taaldeling maar om aanwezigheid of afwezigheid van bepaalde dialectkenmerken, zoals bijvoorbeeld de aanwezigheid van sporen van de Hoogduitse klankverschuiving. ^[6]

[bewerk] Bronnen

1. ↑ Klaus von See, Politisch-soziale Interessen in der Sprachgeschichtsforschung des 19. und 20. Jahrhunderts, S. 242-257 (= Artikel 17); in: Werner Besch, Oskar Reichmann, Stefan Sonderegger (Hrsg.), Sprachgeschichte (= Handbücher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft, Band 2.1, Verlag Walter de Gruyter, Berlin und New York 1984, ISBN 3-11-007396-X
2. ↑ Wolfgang Putschke, Die Arbeiten der Junggrammatiker und ihr Beitrag zur Sprachgeschichtsforschung, S. 331-347 (= Artikel 23); in: Werner Besch, Oskar Reichmann, Stefan Sonderegger (Hrsg.), Sprachgeschichte (= Handbücher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft, Band 2.1, Verlag Walter de Gruyter, Berlin und New York 1984, ISBN 3-11-007396-X
3. ↑ Adolf Bach, Geschichte der deutschen Sprache, 9. Auflage, Wiesbaden o.J. (ca. 1970)
4. ↑ Reiner Hildebrandt, Der Beitrag der Sprachgeographie zur Sprachgeschichtsforschung, S. 347-372 (= Artikel 24); in: Werner Besch, Oskar Reichmann, Stefan Sonderegger (Hrsg.), Sprachgeschichte (= Handbücher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft, Band 2.1, Verlag Walter de Gruyter, Berlin und New York 1984, ISBN 3-11-007396-X
5. ↑ Claus Jürgen Hutterer, Die germanischen Sprachen, Wiesbaden 1987, ISBN 3-922383-52-1
6. ↑ Wolfgang Putschke, Dialektologie, S. 328-369; in: Heinz Ludwig Arnold und Volker Sinemus (Hrsg.) Grundzüge der Literatur- und Sprachwissenschaft, Band 2: Sprachwissenschaft, dtv, München 1974, ISBN 3-423-04227-3