Walewein
Van Wikipedia
De jeeste van Walewein en het schaakbord, meestal bekend onder de naam Walewein of ook wel Roman van Walewein is een ridderroman (Arthurroman) en is geschreven in het midden van de 13de eeuw. Het is de enige oorspronkelijk in het Middelnederlands geschreven Arthurroman die integraal is overgeleverd. De tekst werd geschreven door twee West-Vlaamse auteurs. Penninc is het verhaal begonnen en schreef meer dan twee derde van het verhaal. Pieter Vostaert heeft het verhaal vervolledigd en heeft er nog een epiloog aan toegevoegd. De tekst telt in totaal 11202 verzen.
Het enige volledig bewaarde Walewein-handschrift bevindt zich in de Universiteitsbibliotheek Leiden (Hs. 195). In de Universiteitsbibliotheek van Gent bevinden zich nog twee fragmenten van een ander Walewein-handschrift (Ms. 1619).
Inhoud |
[bewerk] Verhaal
Koning Arthur houdt hofdag met zijn ridders, waaronder Walewein, zijn neef, en tevens de meest begeerde vrijgezel van de ridders van de ronde tafel. Na een rijkelijke maaltijd zweeft er plots een prachtig schaakbord, versierd met goud, ivoor en edelstenen, naar binnen. Iedereen gaapt er stomverbaasd naar. Plotseling verdwijnt het schaakbord, even mysterieus als het er gekomen is. Koning Arthur is enorm teleurgesteld want hij wil het schaakbord doodgraag hebben. Hij vraagt aan zijn ridders wie het voor hem wil gaan halen. Arthur belooft zelfs heel zijn land en troon na zijn dood! Geen enkele ridder durft het schaakbord achterna te gaan. Arthur is razend, maar het blijft stil. Pas wanneer koning Arthur zegt dat hij het zelf achterna zou gaan, voelt Walewein zich diep beschaamd. De dappere ridder besluit zich aan deze gevaarlijke tocht te wagen.
Walewein volgt het schaakbord met zijn paard Gringolet door de gevaarlijke bossen tot bij het kasteel van koning Wonder. Die wil het schaakbord overhandigen, op voorwaarde dat Walewein hem het zwaard met de twee ringen van koning Amoraen brengt. Maar Amoraen maakt het Walewein ook moeilijk: hij wil in ruil voor het zwaard met de twee ringen de schone Ysabele, de dochter van koning Assentijn uit het verre Endi (Indië), als bruid. Ook voor deze spannende en gevaarlijke tocht schrikt Walewein niet terug. Uitgeput komt hij aan bij het kasteel van koning Assentijn, dat onbereikbaar is door een rivier. Daar ontmoet hij de vos Roges, die hem een ondergrondse tunnel aanwijst zodat Walewein de rivier kan oversteken en het kasteel kan binnendringen. Maar Roges waarschuwt hem dat het onmogelijk is tot bij de koning en zijn dochter te komen. Het kasteel telt namelijk twaalf muren die elk bewaakt worden door tachtig ridders. Walewein laat zich niet kennen en vecht moedig door.
Na het doden van honderden ridders staat hij oog in oog met koning Assentijn. Maar Assentijn, die zo sterk is als tienduizend mannen, weet de vermoeide Walewein te overmeesteren. Hij wil Walewein vermoorden, maar zijn dochter Ysabele vraagt hem eerst of ze met deze ridder mag praten. Ysabele valt meteen voor de charmes van Walewein. Koning Assentijn ziet dit en sluit hen tegenover elkaar op in de kerker. Walewein, die Ysabele wil imponeren, rukt zich los van zijn kettingen, bevrijdt Ysabele en vlucht samen met haar het kasteel uit. Hij neemt haar mee naar koning Amoraen, maar die is intussen overleden. Walewein kan dus zowel het zwaard met de twee ringen, als Ysabele meenemen. Het zwaard ruilt hij om bij koning Wonder en met het schaakbord in de ene en Ysabele in de andere hand keert hij terug naar koning Arthur. Of de geliefden met elkaar trouwen, weet men niet.
[bewerk] Sprookjeselementen
De jeeste van Walewein en het schaakbord bevat veel sprookjeselementen. Er zijn opvallende gelijkenissen met het sprookje De Gouden Vogel, bijvoorbeeld de driedelige queeste waaruit het verhaal is opgebouwd:
- Walewein gaat op zoek naar het schaakbord;
- Vervolgens naar het zwaard met de twee ringen;
- Uiteindelijk naar de schone Ysabele in het verre Endi (Indië)
Het sprookje De Gouden Vogel werd pas in 1812 opgeschreven door de gebroeders Grimm in hun Kinder- und Hausmärchen. De verhaalstof van dit sprookje was daarvoor al bekend in de orale traditie en werd af en toe gebruikt als inspiratiebron voor andere literatuur. De Gouden Vogel is net zoals de Roman van Walewein opgebouwd uit een driedelige queeste:
- Het hoofdpersonage gaat op zoek naar de gouden vogel;
- Vervolgens naar het gouden paard;
- Uiteindelijk naar de prinses in het gouden kasteel.
In beide verhalen wil de koning dat iemand iets gaat halen wat hij zelf graag wil hebben. Koning Arthur wil het kostbare schaakbord en de koning in het sprookje wil de gouden vogel die ’s nachts van zijn gouden appels eet.
De dierhelper (de sprekende vos) uit de Roman van Walewein vinden we ook terug in De Gouden Vogel, maar die krijgt daar een veel uitgebreidere rol. De vos in het sprookje is gedurende het hele verhaal de helper van het hoofdpersonage, terwijl de vos Roges in de Roman van Walewein pas opduikt als Walewein op zoek gaat naar de schone Ysabele.
De ruiltocht van Walewein lijkt gelijk te lopen met die van de jonge prins in De Gouden Vogel. Het enige verschil is dat de jonge prins uit het sprookje erin slaagt om zowel de prinses uit het gouden kasteel als het gouden paard als de gouden vogel mee naar huis te nemen. Walewein is braaf en ruilt bijna alles netjes in (Maar wat een geluk dat koning Amoraen net overleden is. Walewein hoeft de schone Ysabele dus niet te ruilen om het zwaard met de twee ringen te krijgen).
[bewerk] Interpretatie van de Roman van Walewein
De Roman van Walewein werd lang beschouwd als prototype van de klassieke Nederlandstalige ridderroman, maar de recentere lectuur wijst uit dat er eerder een spel wordt gespeeld met dit genre. Er is veel discussie over de interpretatie van de Roman van Walewein: Is de roman idealiserend of juist ironisch? Het valt op dat er veel verscholen humor in zit, wat voor een ironisch effect zorgt. Langs de ene kant is hij edelmoedig, geeft zijn vijand een tweede kans en is een ideale minnaar voor Ysabele. Langs de andere kant is Walewein extreem gewelddadig: in de Roman van Walewein vallen er veel meer doden dan gebruikelijk is voor een Arthurroman. Walewein lijkt toch niet de hoofse ridder te zijn die we zouden verwachten.
[bewerk] Het voortleven van de Roman van Walewein
De roman is een inspiratiebron geweest voor Vlaamse auteurs. Na de Roman van Walewein ontstonden ook nog de Roman van Moriaen, de Roman van de Ridder metter Mouwen, de Roman van Walewein ende Keye, de Flandrijs… Ze hebben Pennincs ambitie voortgezet: oorspronkelijke romans schrijven, die geen vertaling of bewerking van anderstalige teksten waren.
Veel later, in 1922, heeft Louis Couperus ook een bewerking geschreven van de Roman van Walewein, namelijk Het zwevende Schaakbord. Deze volgt in grote mate de verhaallijn van de Roman van Walewein. De namen van de personages verschillen (bv. Walewein wordt Gawein), en de uitvindingen van de tovenaar geven het verhaal een moderner karakter.
[bewerk] Bronnen en literatuur:
[bewerk] Handschriften
- Leiden, Universiteitsbibliotheek, 195
- Gent, Universiteitsbibliotheek, 1619 (twee fragmenten)
[bewerk] Literatuur
- Dr. G.A. Van Es, De jeeste van Walewein en het schaakbord van Penninc en Pieter Vostaert: Arthur-epos uit het begin van de 13e eeuw. Uitgegeven, verklaard en ingeleid door, Zwolle, 1957.
Teksteditie met uitgebreide analyse, woordverklaringen, tekstkritische aantekeningen en lijst van eigennamen.
Ook te vinden op de website: dbnl.org (Hier vindt men ook de originele Middelnederlandse tekst van de Roman van Walewein). - David F. Johnson, Penninc and Pieter Vostaert, Roman van Walewein, edited and translated by, New York, 1992.
Originele Middelnederlandse tekst en Engelse vertaling - Frits van Oostrom, Stemmen op schrift. Geschiedenis van de Nederlandse literatuur vanaf het begin tot 1300, Amsterdam, 2006, p.262-269.
Recente analyse van de Roman van Walewein. - M.A. Schenkeveld-Van Der Dussen, e.a., Nederlandse Literatuur, een geschiedenis, Groningen, 1993, p. 23-29.
Informatie over Walewein als Arthurroman (door J.D. Janssens)
[bewerk] Externe link
- http://www.beleven.org/verhaal/de_gouden_vogel beleven.org] Het sprookje De Gouden Vogel opgeschreven door de gebroeders Grimm online.
