Yolanta

Van Wikipedia

Yolanta is een lyrische opera in één bedrijf van Pjotr Iljitsj Tsjaikovski.

• Tekst: Modest Tsjaikovski (broer van de componist), naar het drama König René’s Tochter van Henrik Hertz
• Première: 18 december 1892, Sint-Petersburg (Mariinski-Theater)
• Plaats en tijd van de handeling: de Provence (Frankrijk), in de 15e eeuw
• Rolverdeling:
  • koning René (historische figuur, °1409-†1480, koning van Provence van 1434 tot 1480) = bas
  • Robert, (hertog van Bourgondië) = bariton
  • Graaf Vaudemont (een Bourgondische ridder) = tenor
  • Ebn-Jahia (Moorse hofarts van koning René) = bariton
  • Almerich (een wapenknecht van koning René) = tenor
  • Bertram (cipier van het koninklijk kasteel) = bas
  • Yolanta (blinde dochter van koning René) = sopraan
  • Martha (Yolanta’s kinderjuf, vrouw van Bertram) = alt
  • Brigitte en Laura (twee vriendinnen van Yolanta) = mezzo-sopranen
  • Hofdames en vriendinnen van Yolanta, het gevolg van de koning, krijgslieden, wapenknechten van hertog Robert = het koor

[bewerk] Het verhaal

De blinde prinses Yolanta leeft in een door haar vader van de buitenwereld afgescheiden tuin, verborgen voor de mensen. Op bevel van haar vader houdt haar entourage haar blindheid voor haar geheim, om haar niet ongelukkig te maken. Het meisje geniet van de natuur, van de geur van de bloemen, het gezang van de vogels en zij luistert met veel genoegen naar de liederen van haar kinderjuf en haar vriendinnen. Ze mist dus niets.

Koning René vraagt zijn vermaarde Moorse hofarts Ebn-Jahia of er geen remedie bestaat om Yolanta te genezen. De arts adviseert Yolanta eerst in te lichten over haar blindheid , zodat ze zelf ook de genezing zou wensen. De koning aarzelt de raad van de arts in te volgen.

Hertog Robert en ridder Vaudemont verdwalen toevallig tijdens een jachtpartij en klimmen nieuwsgierig over de muur van de omheinde tuin. Zo ontmoeten zij Yolanta, en Vaudemont wordt onmiddellijk verliefd op haar. Terwijl Robert op zoek gaat naar zijn gevolg, leren Yolanta en Vaudemont elkaar beter kennen en gaan van elkaar houden. Als Vaudemont haar vraagt een rode roos voor hem te plukken, geeft Yolanta hem tot tweemaal toe een witte roos. Zo merkt de jonge ridder dat zijn geliefde blind is, en hij probeert haar het wezen van licht en kleur uit te leggen.

De koning ontdekt wat er gebeurd is en wordt zeer boos: hij dreigt de ridder zelfs met de dood. Slechts Yolanta’s genezing van kan hem nog redden. Omdat het leven van haar geliefde op het spel staat, wenst Yolanta dat ze zou kunnen zien. Ze vraagt dat de arts haar zou behandelen, en de behandeling slaagt.

Vaudemont vraagt dan koning René om de hand van zijn dochter. Er is echter een probleem: de koning heeft al eerder zijn dochter ten huwelijk beloofd aan … de hertog van Bourgondië. Als deze terugkeert in het kasteel brengt hij de reddende boodschap: hij houdt al van een ander meisje. Niets staat nu nog het geluk van Vaudemont en Yolanta in de weg…

[bewerk] Interpretatie

"Yolanta" is Tsjaikovski's laatste opera, die voor het eerst werd opgevoerd elf maanden voor zijn plotselinge, en tot op heden niet geheel opgehelderde en veel besproken dood. Als men het sombere, vermoeide gezicht van Tsjaikovski op de laatste foto’s bekijkt, zoekt men onwillekeurig naar tekenen van afscheid in dit mooie, weinig opgevoerde werk.

Het onderwerp lijkt meer op een parabel dan op een operahandeling en verraadt een poëtisch-filosofische ingesteldheid.

Het wonderlijke verhaal van Yolanta kan op verschillende wijzen worden geïnterpreteerd, al valt het moeilijk te zeggen in welke mate Tsjaikovski zich met zijn heldin heeft geïdentificeerd, in hoeverre hij zich verwant voelde met het ongelukkige, geïsoleerd levende meisje. Is Yolanta de allegorie van de kunstenaar überhaupt, levend in zijn eigen goed beschermde droomwereld ver van de realiteit? Of is zij een vrouwelijke pendant van Tsjaikovski, die zich vanwege zijn homofilie van ‘het normale’ moest afzonderen en zijn levenswijze voor het onbegrip en de intolerantie van de toenmalige maatschappij moest verbergen?

Yolanta kan ook worden geïnterpreteerd vanuit de positie van de tegenspeler, zowel de koning als de arts. De koning vertegenwoordigt dan een rechts, autoritair-monarchistisch principe: hij beslist of zijn dochter al dan niet de waarheid mag horen. Voor de arts daarentegen is de kennis van de waarheid de voorwaarde voor Yolanta’s genezing. De autoritaire principes van de koning zouden worden doorgezet indien niet meerdere toevallige gebeurtenissen de arts te hulp waren gekomen. Uiteindelijk beslist het toeval (het noodlot!) en zegeviert de liefde. Een merkwaardig 'happy end', een illusie van de ouder wordende componist na zo veel tragische liefdesrelaties van zijn andere operahelden. Aan het slot van deze opera verheft hij Vaudemont en Yolanta dan ook tot de hoogte van een gelukzalige apotheose, door hen, als met een stralenkrans, te omgeven met harpklanken.

Sprookjesthematiek en 'happy end' zullen ertoe hebben geleid dat Tsjaikovski zijn "Yolanta" samen met het beroemde ballet "De Notenkraker" voor een gezamenlijke feestelijke uitvoering in het Mariinski-Theater had gepland.