Geilo handelslag

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket

Det noverande Geilo handelslag vart stifta under namnet Hol Handelslag 1908, med Engebret S. Aaker som styrar. Forretninga leigd i byrjinga lokale av Knut O. Fossgård og Ivar Slettemoen, men kunne i 1914 flytte inn i eit nybygd hus på Geilo, kor butikken ligg i dag. Geilo handelslag har sidan den gong vore ei av dei mest viktigaste forretningane på Geilo.

[endre] Historie

Hol Landboforening stiftet i 1908 Hol Handelslag, og skal som foreløpig ordning ha utsal på Geilo, -seinare skal det verte bygget i Gyrihaugene (der åndssvakeheimet no ligg). Det fyrste styret bestod av formann Ivar Slettemoen og styremedlemmene Knut Fossgard, Rognald Brusletto, Ole Reinton, Ola T. Myro og Ola Olsen Larsgård.

I 1909 vart Hol Spareforening stifta med utsal i Hol, og då vart planen um å flytte Hol Handelslag burtlagt. Myro og Larsgård flyttet så yvir til Hol Spareforening, og gjekk dermed ut av styret i Hol Handelslag. Medlemskontigenten var ei eingangsbetaling på kr. 2,-, og garanti for kr.40,-. Formue ved byrjan var kr 400,-, og lån frå Hol Spareforening på kr. 4000,-. E.S. Aaker vart tilsett som bestyrar med ei årslønn på kr. 600,-, med eit tillegg på 1% av umsetninga, og 5% av nettoutbyttet. Ola Isungset sendte eit brev til den nytilsatte bestyrar, der han jekk ut frå at E.S. Aaker kunne skaffe seg noko arbeid ved sida av, då det nystifta handelslaget ikkje ville ha nok arbeid til honom.

Den fyrste bestyrarboligen var hjå Mari Vesleslåtten, og den fyrste ekspeditøren var Hermun Foss, som slutta etter kort tid. Hol Handelslag leide hus av Knut O. Fossgaard og Ivar Slettemoen, som hadde bygd det huset Harald Aaker no hev. Pakkhuset stod på den tomten kor Ola Aaker no hev hus. Det var hestestall med plass til 10 hestar, på den tomten kor Olav Slettemoen hev huset sitt. Denne stallen vart bygd ved at Hol Handelslag kjøpte materialene, og Slåtabøndene satte den upp gratis, mot at dei fekk gjødselen frå stallen. På dette stadet dreiv Hol Handelslag fram til 1911. vatn til både butikkvask og husholdninga måtte berast frå eit uppkomme, som lå der Bakkegårds Pensjonat no ligg (det gamle ungdomsherberget). Det vert laga ei brønn yvinfor vegen ved A. Mykkeltveits hus, men med dårleg resultat.

Butikken holdt uppe um kvelden så lenge det var ein mann som ville stå der inne, men seinare vart stengetidi satt til klokka 9 um kvelden. I 1911 leide handelslaget hus hjå Knut Trageton i ”Lauvheim” (Hvammens hus). Butikken lå der kor turistkontoret er no, og lagerhuset er det same som står der i dag. Hestestallen stod litt lenger ned i bakken. Men det var fremdeles like vanskjeleg med vatn, så den fyrste tidi måtte det berast frå uppkommet ved Bakkegårds Pensjonat. Kari Aaker, som framdeles var den som hadde butikkvasken, seier at gamle Ole Slåtten laga ein vassele til henne, og det syntes ho var eit stort framsteg.

Telefonen vart innlagt 3. februar 1912, og i 1913 vart firmanavnet forandr til Geilo Handelslag.

I 1914 leide handelslaget tomt hjå Lars Vesleslåtten, med ein årlig leie på 50 kroner. Seinare er tomten utvida fleire gongar, men det er framdeles leietomt. Byggenemnda bestod av Andres Slåtto, Lars Rønsgård og Ola Årset.

Bestyraren E.S. Aaker ville ha eit større pakkhus, men byggenemnda kunne ikkje gå med på dette, sjølv um Aaker tilbjod deim å betale meirumkostningane i tilfelle planen ikkje vart godkjent av årsmøtet.

Til vanleg vart det utbetalt 4-5 % kjøpeutbytte, men i 1921 vart det utdelt 7 %. Detta var bestyraren imot, då han meinte at ein hadde ei nedgangstid i vente og det då kunne vera godt å ha noko å falle tilbake på. Årsmøtet vedtok allikevel å dele ut 7 %. Den fyrste tidi var det ikkje mat og kaffi å få på årsmøtet. Detta syntes bestyraren var noko småleg, så eit år spanderte han mat og kaffi på alle dei frammøtte, av egne pengar. Detta syntes laget var så som så, og seinare hev det alltid vore mat og kaffi på årsmøtet. Revisorene fant aldri nokon feil dei fyrste åri. Det meiste som dei hefta seg ved, var um Handelslaget hadde fenge tilbake alle tomsekkane. Kladdeboki og liste yvir uteståande fordringer gjekk på utlån i heile forsamlinga, så kvart medlem kunne sjå kven som var skyldig.

[endre] Upprettelse av eigen kjøtforretning

I ei typisk fjellbygd som Hol hev det alltid vore, og vil alltid vera husdyrhold. Sal av livdyr og delvis slakt var ei forretning for umflakkende handelskarer. Kvar vinter i februar-mars kom desse handlende på sine årlege turar for kaup av dyr som skulle leverast um våren. Ved sankthanstider kom så handelskarene tilbake på ”sanken”, samla sine dyr og reiste til ei god fjellhavn. Når så hausten kom, reiste dei med driften utyvir åsane ned til flatbygdene for å selje. Den slags handel vert framdeles drivi, men transporten nedyvir går no anten på jernbanevogn eller med bil.

Hallingene hev ord på seg for å vera flinke handelsfolk, men um alle bønder var like flinke til å selje dyra sine på denne måten, er tvilsomt. Det var aldri snakk um kilopris, berre slumphandel, og då var det vel uppkauparen som hadde den beste og sikraste beregning på kva dyret var verd. Uppkauparne var ogso sterke pengekarar, som lånte ut pengar til bøndene. Detta var ofte tvingende grunner for at bonden måtte selje sine dyr til denna uppkauparen.

Då Geilo Handelslag hadde vore i drift i 15 år, og dei fleste lagsfolk var tilfreds med denne ordninga, kom spyrsmålet upp um å byggje eigen kjøtforretning. 43 røysta for, og 32 røysta mot. Th. Halvorsen vart tilsatt som bestyrar, og hadde denne stillinga til han etter eiget ynskje slutta 1 juni 1938.

Foruten kjøt, fisk og grønnsaker, var det ogso ein del sal og kaup av livdyr. Alle dyr skulle då etter planen betales med kilopris for slaktedyr, men som en yvirrgangsordning måtte det av og til betales på slump. Dei umflakkende handelskarene rusla framdeles rundt i bygdene for å kaupe dyr, og bestyraren for kjøtavdelinga måtte ogso ta runder i bygdi for å få tak i slakt. Når så bonden hadde fått eit bud på dyret sitt, våga han ikkje å selje til fast kilopris for ikkje å risikere å tape pengar på detta. I slike tilfeller måtte bestyraren drive slumphandel. Etter som åri gjekk, og dei fekk meir erfaring i å selje etter kilopris, var det slutt på slumpehandelen for slaktedyr.

Kjøtforretningen hadde i fleire år korkje kjøle- eller fryserom, og måtte slakte etter kvart som det vart solt unna. Um våren ville bøndene verta kvitt sine foringsokser. Kjøtforretningen hadde fjøs til 8-10 foringsokser, som då vart innkaupt um våren og foret frem til det var passe å slakte deim. På slike kaup av foringsokser, måtte det alltid verta slumpehandel. Bestyraren måtte ogso vera ”sveiser”. Då fryse- og kjøleromsanlegget var ferdig, slutta kjøtforretninga med foringsdyr.

[endre] Handelslaget byggjer

På grunn av stadig aukende trafikk, kom kravet um større og meir tidsmessige lokaler fram, dersom Geilo Handelslag skulle fylgje med i utviklinga. I 1951 tok arbeidet med nybyggjet til:

• Byggjing av bakeri og større lagerrom, som vart teke i bruk i 1953.
• Byggjing av nytt fryseri med utleie av boksar i 1954-55.
• Byggjing av ny butikk for kjøt og fisk, ferdig 1. juli 1956.
• Byggjing av slakteri og pølsemakeri, ferdig 1. juli 1957.
• Byggjing av manufaktur- og sportsavdeling, ferdig 1. oktober 1956.

Samla byggesum for nybygg frå 1951 til 1958 var 600.000 kroner. Som byggenemnd for denne siste utvidelse og modernisering av forretninga satt: T. Halvorsen, formann, S.O. Fossgård, Lars H. Foss og bestyrer A. Hoff. Arkitekt var A. Vejre. Nybygget er finansiert av Hallingdalsbankene og lagets medlemmer. -->

Frå 1953 hev Geilo handelslag hatt filial på Ustaoset, med B. Bidne som noverande bestyrar. Forretninga der er i leigde lokale.