Thor Heyerdahl
Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
Thor Heyerdahl (6. oktober 1914 – 18. april 2002) var ein norsk arkeolog, etnolog, eventyrar og forfattar. Han var utdanna marinbiolog, men livsvegen hans var først og fremst prega av antropologi.
Thor Heyerdahl var fødd i Larvik. Han studerte både biologi og geografi ved Universitetet i Oslo. I 1933-1936 studerte han også antropologi ved Krøpeliens bibliotek. Hans fyrste ekspedisjon gjekk til øya Fatu Hiva i Marquesas-arkipelet i Polynesia i 1937-1938. I åra 1939-1940 budde han saman med kwakiutl-indianarane i British Columbia. Desse ekspedisjonane fekk stor innverknad på livet hans. Han la merke til at plantelivet, vindane og havstraumane antyda at Polynesia kunne ha vorte befolka frå Sør-Amerika, og ikkje Asia. Lokal munnleg tradisjon hevda det same. Etter desse ekspedisjonane utvikla han denne teorien i boka «American Indians in the Pacific».
Det vitskapelege miljøet aksepterte ikkje denne teorien, så Heyerdahl sette i gang Kon-Tiki-ekspedisjonen for å leggja fram prov på at dette kunne ha vore mogleg. Den 28. april 1947 sette Heyerdahl og fem besetningsmedlemmer segl ved Callao i Peru på ein balsaflåte som dei hadde bygd i tradisjonell stil. Etter 101 dagar nådde dei øya Raroia i Tuamoto-arkipelet. Boka om ekspedisjonen vart sett om til nær 70 språk og vart ein bestseljar. I 1951 vann Heyerdahls film frå ekspedisjonen Oscar for beste dokumentarfilm. I Noreg er filmen framleis den einaste som har fått Oscar. Teorien om at Polynesia vart folkesett frå Sør-Amerika kan likevel ikkje seiast å vera prova, og nyare forskning, til dømes DNA-analysar, har gjort det endå mindre sannsynleg at Heyerdahl sin teori var rett.
Heyerdahl er ein av dei mest vidkjente nordmenn som levde på 1900-talet. Han sette fram mange omstridde teoriar, og han tok imot fleire æresdoktorat og andre prisar. Han la ut på fleire dristige ekspedisjonar til havs, og bøkene han skreiv om desse spektakulære seilasane, vart svært populære både i Noreg og i utlandet. Dokumentarfilmen om den mest kjende sjøreisa hans, Kon-Tiki-ekspedisjonen, vann Oscar-prisen i Sambandsstatane i 1952.
Som arkeolog leidde Heyerdahl fleire utgravingar, m.a. på Påskeøya, på Maldivane, på Tenerife og i Azov i Russland. I vitskapskrinsar har Heyerdahl alltid vore omstridd, og han har ofte vorte anklaga for selektiv kjeldebruk og uvitskaplege metodar. Teoriane hans om kulturell påverknad av sjøfarar frå Afrika til Amerika (Ra-ekspedisjonen) og frå Amerika til Polynesia (Kon Tiki-ekspedisjonen) har ikkje vunne aksept blant andre fagfolk.
I Oslo finst det eit eige museum tileigna Heyerdahl sine ekspedisjonar, Kon Tiki Museet. Der kan ein mellom anna sjå farkostane Thor Heyerdahl brukte til dei mest kjende reisene sine. Han har òg fått ein asteroide, 2473 Heyerdahl, kalla opp etter seg.
