Guilhèm de Sallusti deu Bartàs

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Gilhèm de Sallusti deu Bartàs o pus cort, Sallusti deu Bartàs (Monfòrt, Armanhac 1544 - Mauvezin, 1590), qu'era un escrivan gascon de lenga occitana e francesa. Qu'ei mei que mei conegut per la soa òbra francesa a maugrat qui la soa breva òbra occitana (un sonet e ua entrada en fòrma de plèit allegoric en favor de la superioritat de la nimfa gascona) muisha ua mestresa e un talent indenegables.

Deu Bartàs que neishó en çò d'ua familha protestanta qui portè lo aqueth patronim quan lo pair e he l'aquesida de la tèrra deu medish nom. Guilhem que he lo sons estudis de dret a Tolosa on s'escadó aus Jòcs Floraus. Vadut doctor en dret, que tornè de cap a Monfòrt, au ras de la soa ciutat nadau, entà i estar jutge. Que comencè per publicar Judith (per Joana de Labrit, la regina de Navarra), Uranie e La Muse Chresienne. Que ho ligat au Noste Enric e a la soa cort de Nerac. En 1578 que publiquè lo gran poème La Sepmaine qui conegó un succès europenc.

[Modificar] Òbra occitana

En 1578, a l'escadença de l'arrivada de Caterina de Medicis e de Marguerite de Valois a Nerac, deu Bartàs que compausè ua entrada devath la forma d'un dialòg allegoric enter tres nimfas : La Latina, La Francesa e la Gascona. Las tres que's pelejan l'aunor d'arcuèlhe las reinas e qu'ei la darrèra qui l'emporta, au maugrat deu hèit qui la citica qu'a soslinhat qu'ei mercès a l'avantatge d'estar en Gasonha en emplegar mei de fòrça e d'intimidacion que non pas d'esperit o de legitimitat intellectuau. Aquesta "victòria" de circonstància qu'ei a l'opausat de la posicion de Pèir de Garròs qui, quauques annadas abans, e reconeisheva que lo Gascon qu'èra estats un pauc negligeat com un òrt on auren deishat prvar mau èrbas, mes en bèth soslinha la soa valor naturau. La nimfa gascona de deu Bartàs que dehen ua lenga mens sapientaque lo francés o lo latin qui la soa valor ei la simplicitat naturau ; qu'at vedem quan ce hè:

Cara't, Nimfa vesia : e tu, Nimfa Romana, N'anes pas de tos grans mots ma Princessa eishantar : Non i a tan gran lairon, qu'aqueth que l'aunor pana. Dessús l'autrú joquèr lo poth non diu cantar [...]

S'en man mons hilhs avèn, lo temps passat, tenguda La pluma com' lo hèr, jo poirí rampellar. Mas entre eths dénquia'i Pallas s'es vista muda : Car eths an mes amat plan hèr que plan parlar. [...]

Tota vòsta beutat , n'es ara que pintrura, Que manhas, qu'afiquets, que retortilhs, que fard : E ma beutat n'a punt auta mair que natura : La natura tostemps es mes bèra que l'art. [...]

Lesheim estar la fòrça : on mes òm s'arrasoa, Mès òm ved que jo è dret de parlar davant vos. Jo sonc Nimfa Gascona : era es ara Gascoa : Son Marit es Gascon e sons subjects Gascons. [...]