Jan Enric de Fondevila
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Jan Enric de Fondevila (de cap a 1638 - lo 22 d'octobre de 1705), escrivan bearnés de lenga occitana, autor de teatre deu sègle XVIIau. Qu'ei conegut per La pastorala de paisan qui cèrca mestièr a son hilh shens ne trobar a son grat e per lo Calvinisme de Bearn Divisat en siex ecloges (ua longa diatriba anticalvinista en 2622 vers e en forma de dialòg).
Fondevila qu'èra lo hilh de Jan de Fondevila, un pastor apostasiat en 1623 e convertit au catolicisme (çò qui'u autrejè ua renta, puish qu'èra chic arron de l'Edicte d'integracion). Jan Enric qu'avèva ua sòr e un hrair curat. Mgr Jan-Enric de Saletas, evèsque de Lescar que ho lo son pairin. Avocat (aquesta qu'ei un deus mestièr jutjat e regetat dens la ), qu'ei sepelit dehens la glèisa de Lescar (çò qui testimònia d'un cert estatut sociau) dab un epitaf latin qui'u mentau com Patronus et poeta facundus en soslinhar que lo dia de la soa mort e ho dolorós per la vila sancera : Haec fuit dies luctus totius civitatis.
La Navèra Pastorala , òbra dramatica bearnèsa, que li ei autrejada shens n'estar sancerament segur.
[Modificar] La Pastorala deu Paisan
Lo títol sancer (La pastorala de paisan qui cèrca mestièr a son hilh shens ne trobar a son grat) que da un bon resumit d'aquesta òbra qui's trufa en alexandrins deus mestièrs de "doctor" (avocat), "medecin" , apoticaire e "mèste d'armas". Cada còp lo paisan, après aver escotat a presentar la loas profession peu mètge, l'avocat, l'apoticaire e lo militar que concludeish que son emplècs de chic d'interest. Lo son jutjament que bremban las comedias francèsa deu medish temps com, per exemple, en parlant deus mètges e ce hè :
Jo'm cranhi que vosauts hètz tot a la bambòla, I que hèra sovent que v'i gausatz pecar, Car jo vei que los maus a tastas vatz cercar ; Tocant tantòst lo pols, tantòst la tèsta ; E si deu mau lavetz vosauts pecatz la quèsta, I qu'au lòc d'un mau hred que prengatz un mau caut, Vosautes francaments tractaratz l'un per l'aute.
Qu'ei interesant de destacar tanben qu'a maugrat de la rigor e de la riquessa de la lenga bearnesa de Fondevila, l'òbra qu'ei diglossica e que lo mètge que franchimandeja au paisan. L'occitan que conserva donc lo bèth ròtle, quitament se demora sociaument acantonat.
