Cyrena

Z Wikipedii

Cyrena, gr. Kyrene, starożytne miasto położone w północnej Libii. Niedaleko miasta znajdował się port Apollonia, początkowo również samodzielne miasto, od końca VII wieku p.n.e. traktowane jako port Cyreny.

Cyrena została założona między rokiem 675 a 650 p.n.e. (wiele źródeł podaje rok 630 p.n.e.) przez Dorów z Santorynu, a następnie sama była metropolią dla wielu kolonii. Była największym i najważniejszym z greckich pentapolis w północnej Afryce. Początkowo panowali tu królowie z rodu Battiadów, około roku 450 p.n.e. zaprowadzono ustrój republikański. Szczegóły opisujące założenie miasta podaje Herodot w IV księdze swych Historii. Po śmierci Aleksandra Wielkiego Cyrena znalazła się w rękach dynastii Ptolemeuszy, a następnie przeszła w ręce Rzymian i została stolicą prowincji Cyrenajka obejmującej również Kretę.

Z Cyreny pochodzili tacy słynni filozofowie i uczeni starożytności jak: Arystyp, Karneades, Eratostenes i poeta Kallimach oraz późniejszy biskup Prolemaidy Synezjusz. Stąd pochodził również Szymon Cyrenejczyk, który według Nowego Testamentu pomagał nieść krzyż Chrystusowi.

W czasach Sulli mieszkańcy miasta zostali podzieleni na cztery grupy: obywatele, rolnicy, obcy i Żydzi. Ci ostatni zostali pozbawieni równych praw, jakie mieli w stosunku do pozostałych grup za czasów Ptolemeuszy. W połączeniu z apektami religijnymi wywoływało to rozruchy. Do powstań doszło między innymi w roku 73 n.e. za czasów Wespazjana i ponownie w latach 115-117 za panowania cesarza Trajana. Bunty zostały stłumione, ale jak podaje Kasjusz Dion (LXVIII 32), w drugim z nich, obejmującym również Egipt i Cypr, około 200 000 Greków i Rzymian poniosło śmierć. W wyniku pacyfikacji Libia została tak wyludniona, że kilka lat później trzeba było zakładać nowe osiedla – tak przynajmniej podaje Euzebiusz z Cezarei.

Cyrena pozostawała ważnym ośrodkiem handlowym i morskim aż do trzęsienia ziemi, które zniszczyło miasto w roku 365. Ammianus Marcellinus opisał je jako opuszczone, a urodzony w Cyrenie około roku 373 Synezjusz podaje, że miasto było rumowiskiem wydanym na pastwę koczowników. Upadek Cyreny przypieczętowały najazdy arabskie w VII wieku.

Obecnie Cyrena jest stanowiskiem archeologicznym niedaleko wioski Shahat. Najokazalszym zabytkiem są ruiny świątyni Apolla pochodzące z VII wieku p.n.e. Inne to ruiny świątynie Demeter i częściowo odkopane ruiny świątynie Zeusa – zniszczone na rozkaz Kadafiego w lecie 1978 roku. Pomiędzy Cyreną a Apollonią znajduje się wielka (około 10 km²) i bardzo dobrze zachowana nekropolia.

Ostatnio odkryto również zespół 76 nienaruszonych posągów rzymskich pochodzący z II wieku p.n.e. Ocalały one dzięki przysypaniu przez zawaloną podczas trzęsienia ziemi z 376 roku ścianę budynku, w którym stały.

Link zewnętrzny: Polskie wykopaliska w Libii