Czuwak
Z Wikipedii
Czuwak – w transporcie szynowym jeden z elementów zabezpieczających, którego celem jest minimalizowanie zagrożeń wynikających ze zdarzeń losowych w trakcie poruszania się pojazdu. Jego nazwa została bezpośrednio zaczerpnięta od czasownika czuwać, ponieważ jego podstawowym zadaniem jest sprawdzenie przytomności prowadzącego pojazd. W zależności od rodzaju pojazdu oraz trakcji, w której się on porusza, czuwak lub jego element musi być stale wciśnięty w trakcie jazdy (tzw. czuwak bierny) lub wyciskany w określonym momencie jazdy (czuwak aktywny). Nie spełnienie tych wymogów automatycznie powoduje wywołanie hamowania awaryjnego pojazdu.
Wśród tramwajów jeżdżących w Polsce, zadania czuwaka realizowane są najczęściej poprzez trzeci (skrajny po lewej stronie) pedał w kabinie motorniczego w wagonach rodziny 105N. Jest to czuwak bierny, dlatego w czasie jazdy powinien być na stałe wciśnięty. Jego puszczenie powoduje włączenie hamulców elektrodynamicznego oraz szynowego (oraz dodatkowo dzwonka alarmowego w kabinie prowadzącego pojazd), co umożliwia szybkie zatrzymanie składu. Chroni to podróżnych oraz prowadzącego przed zagrożeniami wynikającymi z sytuacji na torach (wtargnięcie pieszego, najechanie innego pojazdu) i umożliwia natychmiastową reakcję motorniczego. Zapewnia również bezpieczeństwo, w przypadku zasłabnięcia, zaśnięcia lub choroby motorniczego - ustanie siły wciskającej czuwak powoduje jego puszczenie.
W nowszych wagonach tramwajowych, w których sterowanie oparte jest o ręczny zadajnik jazdy, zadania czuwaka realizowane są zazwyczaj przez rękojeść, która musi pozostawać wciśnięta w trakcie jazdy.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia 22 grudnia 2003 r. w sprawie warunków technicznych tramwajów i trolejbusów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia, rozdział 6, § 12. 2) f):
Kabina motorniczego powinna być wyposażona w urządzenie zatrzymujące wagon (czuwak).
