Dominat
Z Wikipedii
Dominat - termin używany przez współczesnych historyków na określenie ustroju późnego Cesarstwa Rzymskiego po reformach Dioklecjana. Charakteryzowała go absolutna władzą cesarza używającego tytuł dominus.
Spis treści |
[edytuj] Geneza
Cesarz Dioklecjan (284-305) wyciągnął wnioski z doświadczeń poprzednich dziesięcioleci i przeprowadził gruntowną reformę państwa rzymskiego. Zrozumiał, że jedna osoba nie jest już w stanie zarządzać tak rozległym terytorium. Nie można było bowiem szybko i skutecznie reagować w konkretnych sytuacjach, jakie zaistniały na odległych jego krańcach. Dlatego wprowadził system, który nazwano tetrarchią (gr. - rządy czterech, czwórwładza). Cesarz wyznaczył współrządcę z tytułem augusta i powierzył mu zarząd zachodniej części państwa. Dioklecjan pozostał na Wschodzie, ale zachował władzę zwierzchnią wobec wszystkich pozostałych. Każdy z augustów wyszukał sobie do pomocy zastępcę z tytułem cezara. Cesarz zakładał, że po dwudziestu latach rządów augustowie dobrowolnie zrzekną się władzy, a ich miejsce zajmą cezarowie. Powołają oni nowych cezarów, którzy w przyszłości również zostaną augustami itd. System ten okazał się jednak utopijny, co po abdykacji Dioklecjana i jego augusta doprowadziło do nowych wojen domowych.
[edytuj] Reformy administracyjne i wojskowe
Zmianom tym towarzyszyły reformy administracyjne i wojskowe. Dioklecjan podzielił prowincje na mniejsze, podwajając ich liczbę, z ok. 50 do ok. 100. Kilka prowincji tworzyło jednostkę nadrzędną - diecezję. W ten sposób cesarz osłabił pozycję namiestników prowincji i uzyskał lepszą nad nimi kontrolę, zwłaszcza że zreorganizował armię, tworząc jej dwa rodzaje. Wojska pograniczne miały za zadanie przyjmować na siebie pierwsze uderzenie wroga. Rolą natomiast armii lotnej, stacjonującej w pewnej odległości od granicy i tworzonej głównie przez konnicę, było niesienie pomocy w miejsca szczególnie zagrożone. Nowością było też wprowadzenie całkowitego rozdziału władzy cywilnej od wojskowej.
[edytuj] Charakterystyka ustroju
Panowanie Dioklecjana rozpoczęło nową epokę - dominat. Nazwa ta pochodzi od łacińskiego słowa dominus, tzn. "pan". Dioklecjan zerwał bowiem całkowicie z pozorami republiki i kazał się tytułować dominus ac deus - "pan i bóg". Cesarz przestał być "pierwszym obywatelem" (łac. princeps) i otwarcie stał się władcą absolutnym. Wprowadził wschodni rytuał dworski, charakteryzujący się niezwykłym przepychem. Między panującym a społeczeństwem wytworzył się ogromny dystans.
[edytuj] Dalsze dzieje Imperium Romanum
System tetrarchii nie przetrwał co prawda jego twórcy, ale reformy Dioklecjana wzmocniły państwo rzymskie na prawie dwieście lat. Następca Dioklecjana - Konstantyn Wielki (306-337) - na powrót skupił władzę nad całym państwem w swoich rękach. Przeniósł też stolicę z Rzymu do nowo wybudowanego miasta, które powstało nad Bosforem w miejscu starej kolonii greckiej Bizancjum. Otrzymało ono nazwę Konstantynopol, czyli miasto Konstantyna. Panowanie Konstantyna Wielkiego było próbą ratowania jedności Imperium Romanum. Po śmierci cesarza tendencje podziałowe uległy jednak nasileniu. W roku 395 cesarz Teodozjusz Wielki, panujący w latach 379-395, podzielił cesarstwo na dwie części: wschodnią i zachodnią. Podział ten okazał się trwały.
