Franz Stangl

Z Wikipedii

Franz Paul Stangl (ur. 26 marca 1908 w Altmünster, zm. 28 czerwca 1971 w Düsseldorfie), Austriak, jeden z głównych wykonawców Holokaustu, komendant hitlerowskich obozów zagłady Treblinka i Sobibor.

Do austriackiej policji wstąpił w 1931, a wkrótce potem do tamtejszej NSDAP. Był też oczywiście członkiem SS. Jego kariera w hitlerowskim aparacie terroru rozpoczęła się po anschlüssie Austrii przez III Rzeszę. Początkowo zajmował się zabijaniem umysłowo chorych i inwalidów (Akcja T4) w zamku Hartheim.

W marcu 1942 został komendantem Sobiboru, gdzie pełnił służbę do września 1942. Następnie przeniesiony, do sierpnia 1943 pełnił funkcję komendanta Treblinki. Zawsze ubrany w biały jeździecki mundur cieszył się opinią "najlepszego komendanta obozów hitlerowskich w Polsce", co wielokrotnie podkreślał jego przełożony Otto Globocnik. Stangl jest odpowiedzialny za śmierć ok. 900 tysięcy Żydów polskich, z których ponad 700 tysięcy zamordowano za czasów jego komendantury w Treblince. Gdy przybył do tego ostatniego obozu, musiał na nowo zorganizować proces eksterminacji, gdyż jego poprzednik dr Irmfried Eberl "nie wykonywał swoich obowiązków należycie" (opinia inspektora obozów zagłady Christiana Wirtha). Komory gazowe uległy uszkodzeniu, transporty z ofiarami oczekiwały tygodniami na bocznicy kolejowej na śmierć, a wokół obozu roznosił się straszliwy odór rozkładających się ciał. Stangl miał spowodować utajnienie procesu eksterminacji i zwiększenie jego wydajności. W tym celu zamienił stację w Treblince na elegancki dworzec, by przyszłe ofiary nie spodziewały się, co je czeka. Wybudował także nowe komory gazowe, które mogły pomieścić do 3 tysięcy ludzi. Usprawnił całą organizację obozu, dzięki czemu proces eksterminacji mógł przebiegać bez zakłóceń. Stangl nie traktował przyszłych ofiar jako ludzi, lecz jako "towar", który należy zlikwidować.

Po wojnie udało mu się ukryć swoją tożsamość i nie rozpoznany został wypuszczony z więzienia w 1947. Następnie Stangl, wraz z innym zbrodniarzem Gustavem Wagnerem (zastępcą komendanta Sobiboru), uciekł do Włoch. Stamtąd, z pomocą oficjeli Watykanu, przedostał się do Syrii. W 1951 Stangl z rodziną wyjechał do Brazylii. Tam przez kilka lat żył pod własnym nazwiskiem, nie niepokojony. Dopiero w 1961 władze austriackie podjęły bardziej intensywne działania w celu doprowadzenia tego zbrodniarza przed oblicze sprawiedliwości. Przez 6 lat trwało polowanie na Stangla, kierowane przez Szymona Wiesenthala, co zaowocowało jego schwytaniem w 1967. O ekstradycję Stangla wystąpiły Izrael i Polska (w których zbrodniarz mógł oczekiwać kary śmierci), a także Austria. Ostatecznie jednak władze brazylijskie wydały, z powodów proceduralnych, Stangla RFN. Proces zbrodniarza zakończył się 22 października 1970. Uznany za winnego śmierci 900 tysięcy ludzi, został skazany na najwyższy wymiar kary: dożywocie. W trakcie procesu stwierdził, że "ma czyste sumienie, gdyż wykonywał tylko swoje obowiązki". Stangl zmarł w więzieniu na zawał serca w 1971.

Dziennikarka i pisarka Gitta Sereny podjęła się próby zgłębienia osobowości oprawcy. Przeprowadziła liczne rozmowy ze Stanglem, w czasie gdy oczekiwał na proces. Ich efektem była książka Into That Darkness (wydana w 1974).