Klawiatura Dvoraka
Z Wikipedii
Klawiatura Dvoraka jest układem klawiatury opatentowanym w 1936 przez Augusta Dvoraka (profesora Uniwersytetu w Waszyngtonie) i Williama Dealeya, jako alternatywa dla bardziej popularnego układu QWERTY. Nazwano ją również klawiaturą uproszczoną (Simplified Keyboard) czy amerykańską klawiaturą uproszczoną (American Simplified Keyboard).
Spis treści |
[edytuj] Opis
Układ Dvoraka został zaprojektowany jako alternatywa dla klawiatury QWERTY, która cechowała się małą wydajnością.
Dvorak i Dealey przeanalizowali częstotliwość występowania liter i fizjologię ręki, tworząc układ, który miał spełniać następujące zadania:
- ułatwienie pisania poprzez podział liter na ręce.
- maksymalną szybkość i efektywność - litery pisane najczęściej miały być najłatwiejsze do osiągnięcia. Oznacza to, że powinny być w środkowym rzędzie, tam gdzie "odpoczywają" palce.
- najrzadziej używane litery powinny znajdować się w najniższym rzędzie, jako najtrudniejsze do wciśnięcia.
- prawa ręka powinna pisać więcej, gdyż większość osób jest praworęczna. Lewa ręka przejmie samogłoski oraz mniej używane litery.
- litery występujące razem powinny być umieszczone blisko siebie na klawiaturze.
Układ był gotowy w 1932 i został opatentowany w 1936 jako U.S. Patent No. 2,040,248. W 1982 roku ANSI ustanowiło klawiaturę Dvoraka standardem.
W 1984 używało jej około 100 000 osób.
[edytuj] Oryginalny układ Dvoraka
Układ, który stał się standardem ANSI różnił się od oryginalnego układu opracowanego przez Dvoraka. Dzisiejsze klawiatury mają więcej klawiszy niż dawne maszyny do pisania. Najbardziej znaczące zmiany to:
- Inny układ klawiszy numerycznych w oryginalnej wersji:
- W klasycznym układzie znak zapytania [?] znajdował się na skrajnej lewej pozycji górnego rzędu klawiszy, a ukośnik [/] na skrajnej prawej pozycji górnego rzędu.
- Następujące symbole znajdowały się na jednym klawiszu: (drugi znak pojawiał się po naciśnięciu klawisza SHIFT):
- dwukropek [:] i znak zapytania [?]
- ampersand [&] i ukośnik [/]
- przecinek [,] i średnik [;]
Nowoczesne klawiatury prawie zawsze umieszczają na wspólnych klawiszach dwukropek ze średnikiem oraz ukośnik ze znakiem zapytania.
[edytuj] Systemy operacyjne
Apple wprowadził układ klawiatury Dvoraka do Apple IIc, który posiadał mechaniczne przełączanie pomiędzy układami QWERTY i ANSI Dvoraka. Od roku 1998 Apple wprowadziło układ Dvoraka do Mac OS 8.6. W najnowszym Mac OS X zmiany układu klawiatury możemy dokonać w System Preferences -> International -> Input Menu.
Microsoft wprowadził obsługę układu Dvoraka przed rokiem 1998. W Windows XP można go ustawić, wchodząc w Panel Sterowania -> Opcje regionalne i językowe -> Języki -> Szczegóły.
W GNOME (GNU/Linux/UNIX) układ Dvoraka można włączyć w System -> Preferencje -> Klawiatura.
W KDE (GNU/Linux) możemy go ustawić w Centrum sterowania KDE -> Regionalne i dostępność -> Układ klawiatury.
W większości systemów z Linuksem lub BSD z uruchomionym X Window System w przypadku nie korzystania z żadnego z powyższych środowisk graficznych można zmienić układ klawiatury na Dvorak wpisując setxkbmap dvorak. Wpisując natomiast setxkbmap dvorak-classic przełączamy się do oryginalnej wersji klawiatury Dvoraka. Aby przywrócić normalną mapę klawiatury wpisujemy setxkbmap us. Jeśli X nie są uruchomione korzystamy z poleceń loadkeys dvorak i loadkeys us. Aktualnie w środowisku X Window zaimplementowane są tylko mapy klawiatur ANSI.
W Debian GNU/Linux można przekonfigurować konsolowy układ klawiatury, wpisując dpkg-reconfigure console-data. W Debianie jest dostępny zarówno klasyczny układ Dvoraka jak i układ ANSI.
W OpenBSD, należy wpisać kbd us.dvorak, aby przełączyć się na klawiaturę Dvoraka. Do przełączania z powrotem służy polecenie kbd us. Aby zapisać ustawienia klawiatury Dvoraka, należy przełączyć się na konto roota i wpisać: echo 'us.dvorak' > /etc/kbdtype. Aby usunąć te ustawienia, należy po prostu usunąć ten plik.
[edytuj] Opór przed zmianami
Mimo że wiele argumentów przemawia za zmianą układu QWERTY na klawiaturę Dvoraka, tego typu próby napotykają na opór. Osoby, które opanowały QWERTY, nie chcą uczyć się nowego układu. Dyskusje na temat zalet klawiatury Dvoraka są czasami używane jako przykład dla konsultantów, aby zaprezentować niechęć do zmian. Opór przed zmianą układu QWERTY na Dvoraka oprócz względów praktycznych ma także inne podłoże: zwiększenie szybkości pisania (po odpowiednim przeszkoleniu) następuje zwykle tylko w jednym języku. Standardowa klawiatura Dvoraka jest zoptymalizowana pod kątem języka angielskiego, a pisanie w innych językach może być na niej wolniejsze niż na standardowych QWERTY/QWERTZ/AZERTY.
[edytuj] Wersje jednoręczne
Istnieją także wersje układu Dvoraka przeznaczone do pisania jedną ręką, które są użyteczne dla osób niepełnosprawnych lub chcących jednocześnie korzystać z myszki. Jeden układ przeznaczony jest dla pisania prawą ręką, a drugi dla pisania lewą ręką.
UWAGA: Układy jednoręczne zaimplementowane w systemie Microsoft Windows różnią się od tych przedstawionych na rysunkach. W wersji Microsoftu klawisze numeryczne umieszczone są w 2 kolumnach i w wersji leworęcznej znajdują się po przeciwnej stronie klawiatury.
[edytuj] Inne języki
Układy klawiatur wzorowane na układzie Dvoraka powstały także dla języków innych niż angielski.
W implementacji dla języka szwedzkiego, znanej jako Svorak, w górnym rzędzie klawiszy pojawiają się trzy dodatkowe samogłoski, które odpowiadają symbolom interpunkcyjnym w angielskiej wersji układu Dvoraka. Aby uzyskać dostęp do części z tych symboli interpunkcyjnych, konieczne jest użycje klawisza Alt-Gr, gdyż są umieszczone wspólnie z innymi znakami. Inną szwedzką wersją układu Dvoraka jest Svdvorak, w którym symbole interpunkcyjne znajdują się tam gdzie w wersji angielskiej. Pierwsza dodatkowa samogłoska (å) umieszczona jest na skrajnej lewej pozycji górnego rzędu klawisza, a następne dwie są na skrajnej lewej pozycji dolnego rzędu.
Implementacja norweska (znana jako "Norsk Dvorak") jest podobna do Svdvorak, z tym że zamiast "ä" i "ö" jest "æ" i "ø".
Wersja fińska klawiatury Dvoraka kieruje się tylko zasadami, które zostały wykorzystane przy projektowaniu układu Dvoraka. Oparta jest na najczęściej występujących literach języka norweskiego. Matti Airas opracował także układ oparty na oryginalnym układzie Dvoraka z dodanymi literami ä i ö.
W opracowaniu jest także brazylijska wersja klawiatury Dvoraka. Prostszy układ (zwany BRDK) jest standardowym układem Dvoraka z dodanymi literami z brazylijskiego układu ABNT2. Inny układ przeznaczony do pisania w brazylijskiej odmianie portugalskiego oparty jest na częstotliwości występowania liter w tym języku.
Najpopularniejszą niemiecką wersją układu Dvoraka jest German Type II, dostępny w systemach Windows, Linux i Mac OS X.
[edytuj] Rekord świata
Według Księgi Rekordów Guinnessa Barbara Blackburn jest najszybszą maszynistką na świecie. Używając klawiatury Dvoraka, pisała z szybkością 150 słów na minutę przez 50 minut oraz 170 słów na minutę w krótszych okresach czasu. Maksymalna szybkość jaką osiągnęła to 212 słów na minutę.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Zdjęcie: August Dvorak na szkoleniu maszynistek w University of Washington, Seattle (14 listopada 1932)
[edytuj] Programy do nauki pisania na klawiaturze ze wsparciem dla układu Dvoraka
[edytuj] Wolne oprogramowanie
- DvorakNG - darmowy, open source, system operacyjny: Linux.
- Dvorak7min - darmowy, open source, system operacyjny: Linux.
- TypeFaster - darmowy, open source, system operacyjny: Windows.
[edytuj] Freeware i shareware
- Key Advantage Typing - wersja testowa, opłata rejestracyjna - 20 dolarów, system: Mac i Windows.
- Ten Thumbs Typing Tutor - wersja testowa, opłata rejestracyjna - 26 dolarów, system: Mac, Linux i Windows.
- Stamina Typing Tutor 2.5 - Freewareowy program do nauki pisania na klawiaturze dla Windowsa.
- KP Typing Tutor - W pełni funkcjonalny sharewareowy program z obsługą układów Qwerty, Dvorak i innych dla Windowsa.
- KP Typing Tutor for DOS - Freewareowa wersja dla systemu MS-DOS.
- Można pobrać z linka z 'eNet Server' . Link z 'Author's Site' jest zepsuty.
- Działa pod Linuksem - z użyciem programu DOSBox.
[edytuj] Online
- Podstawowy kurs pisania
- Podstawowy kurs pisania podzielony na lekcje
- Kurs pisania z użyciem układu Dvoraka - Nie trzeba zmieniać układu klawiszy na Dvoraka. Dostępny w 20 językach.
- PowerTyping - Nauka pisania z użyciem układu Dvoraka we Flashu. Zawiera gry.
[edytuj] Narzędzia
- Konwerter QWERTY na Dvorak - applet Java konwertujący dane wprowadzane z klawiatury i testujący szybkość pisania.
- Konwerter QWERTY na Dvorak - konwerter napisany w JavaScript.
- Konwerter QWERTY na Dvorak - konwertuje już wpisany tekst.
- Dvorak Assistant - narzędzie pozwalające na zmianę układu klawiatury w Windows bez uprawnień administratora.
- [1] - kreator układów klawiatury Microsoftu.
[edytuj] Układy dla innych języków
- Układ Esperanto Dvorak (prosty układ, bez martwych klawiszy)
- Układ Norsk Dvorak
- Fińskie litery ä i ö dodane do standardowego układu Dvoraka
- Układ Fiński
- Układ Fiński wg. Mattiego Airas
- Układ Estoński Dvorak
- BRDK sterowniki dla Linuksa i Windowsa dla brazylijskiej wersji układu opartej na ABNT2.
- Układ German Type II dla Windowsa, Linux i MacOS X
- Dvorak-fr układ francuski oparty na częstotliwości występowania liter
- iDvorak Układ Włoski
- SHIAR.org Układy Hiszpański, Niemiecki, Holenderski, Norweski, Szwedzki i Esperanto
- Układ Nowo Zelandzki/Aotearoa Māori
- Układ Brytyjski dla Mac OS X 10.2 i nowszych.
- Propozycja układu hebrajskiego
- Układ Węgierski
- Układ Szwedzki (Svorak)
