Konflikt izraelsko-egipski

Z Wikipedii

Konflikt izraelsko-egipski w 1973 roku

Aby zobrazować przyczyny konfliktu izraelsko egipskiego z 1973 roku trzeba krótko przybliżyć historię Środkowego Wschodu i konfliktów, które miały miejsce w tym regionie kilkadziesiąt lat wcześniej.

Po pierwsze trzeba pamiętać o ruchu syjonistycznym i Światowej Organizacji Syjonistycznej, która nakazała powrót Żydów do siedzib sprzed blisko dwóch tysięcy lat w Palestynie w celu utworzenia państwa żydowskiego. Już przed II wojną światową rozpoczęła się intensywna kolonizacja Palestyny, która napotkała na sprzeciw mieszkającej w tymże miejscu ludności arabskiej. Arabowie w 1935 roku zażądali wstrzymania emigracji żydowskiej, wykupu ziemi z rąk arabskich oraz utworzenia rządu, w którym większość mandatów należałaby do Palestyńczyków będących rzeczywistą większością ludności. Mniejszość żydowska odrzuciła żądania strony arabskiej, doprowadzając przez to do wybuchu wojny domowej. Wielka Brytania trzymająca z ramienia Ligi Narodów mandat nad terytorium palestyńskim, pragnąc opanować sytuację ogłosiła projekt utworzenia w Palestynie państwa dwunarodowego. Mimo to w 1943 roku Światowa Organizacja Syjonistyczna zbudowała projekt zakładający stworzenie suwerennego państwa żydowskiego, ewentualny transfer ludności arabskiej do Iraku oraz dominację żydowską w sensie gospodarczym na całym Środkowym Wschodzie. Konflikt się zaostrzył. Od 1947 roku konfliktem tym zajęła się Organizacja Narodów Zjednoczonych, opracowując i wprowadzając w życie projekt dwóch państw – arabskiego i żydowskiego – połączonych unią gospodarczą. 29 listopada 1947 roku Palestyna została podzielona na dwa państwa. nie został uznany przez Państwa arabskie, w tym Egipt, nie uznały nowoutworzonego Izraela. W ten sposób doszło do konfliktu zbrojnego między Egiptem, Transjordanią (późniejsze Królestwo Jordanii), Libanem i Syrią a Izraelem, który w wyniku tego konfliktu powiększył swoje terytorium o 1/3 powierzchni. Strefa Gazy została przyłączona do Egiptu. 900 tysięcy Palestyńczyków udało się na emigrację do obozów dla uchodźców, które stały się bazą palestyńskiego ruchu oporu.

Świat arabski dążąc ku zjednoczeniu w 1945 roku stworzył Ligę Państw Arabskich. Momentami przełomowymi w historii świata arabskiego po II wojnie światowej były również: rewolucja w Egipcie w 1952 roku gdzie główną postacią był Gamal Abdel Naser, który w 1952 roku ogłosił nacjonalizację Kanału Sueskiego, co miało doprowadzić do rozwoju gospodarczego Egiptu. Egipt odmówił w 1956 roku umiędzynarodowienia tegoż kanału, dlatego doszło do konfliktu egipsko – izraelskiego. Izrael został wsparty w tymże konflikcie przez Francję i Wielką Brytanię. Wojna ta trwająca od 29 października do 6 listopada została przerwana w wyniku mediacji Związku Radzieckiego i Stanów Zjednoczonych. Izrael zyskał strefę Kanału Sueskiego, ale Egipt odniósł sukces o charakterze politycznym, stając się krajem przewodzącym światu arabskiemu. Prezydent Naser prowadził politykę zmierzającą do zjednoczenia Bliskiego Wschodu - m.in. doprowadził do utworzenia Zjednoczonej Republiki Arabskiej, w której skład wchodziły Syria, Egipt i Jemen. Republika ta utworzona została w 1958 roku i przetrwała do roku 1961. Ruch zjednoczeniowy świata arabskiego militarnie i gospodarczo wspierał ZSRR. W wyniku tego wsparcia Egipt i Syria zgromadziły w 1967 roku wojska w pobliżu granic Izraela, który rozpoczął kolejny konflikt zbrojny trwający od 5 do 10 czerwca 1967 roku. Ta wojna pozwoliła Izraelowi poszerzyć swoje granice o półwysep Synaj, zachodnią część Jordanii oraz wzgórza Golan. Konfrontacja ta ożywiła działalność założonej w 1964 roku Organizacji Wyzwolenia Palestyny, na czele której stanął Jasir Arafat.

Trzy wspomniane do tej pory konflikty nie przyniosły żadnych konkretnych rozwiązań. W 1970 roku prezydentem Egiptu został Anwar Sadat, człowiek, który zainicjował nową erę w historii własnego kraju i całego bliskowschodniego rejonu świata; dążył bowiem do otwarcia Egiptu na Zachód i uregulowania konfliktów z Izraelem, które przynosiły m.in. ogromne straty gospodarcze. W 1971 roku Sadat zaoferował otwarcie Kanału Sueskiego w zamian za ewakuację z półwyspu Synaj armii izraelskiej. Izrael odrzucił pokojową formę rozwiązania konfliktu i nadal zagospodarowywał zajęte tereny jednocześnie żądając podpisania traktatu pokojowego, który miałby mieć formę akceptacji status quo zaistniałego po 1967 roku. Odpowiedzią strony egipskiej i syryjskiej było wznowienie działań wojennych w dniu 6 października 1973 roku w największe święto żydowskie zwane Dniem Pojednania (Jom Kippur). Wojska egipskie przekroczyły Kanał Sueski i zajęły jego wschodni brzeg, a wojska syryjskie rozpoczęły ofensywę na wzgórzach Golan. Siły agresorów postawiły sobie za cel odzyskanie ziem utraconych w 1967 roku tj. półwyspu Synaj, wzgórz Golan, Jerozolimy oraz zachodniego brzegu Jordanu. Agresorzy wykorzystali element zaskoczenia Izraelczyków obchodzących uroczystości. Izrael na początku wojny stanął na krawędzi katastrofy, jednakże już 8 października przeszedł do kontrofensywy. Obie strony konfliktu czerpały pomoc militarną: wojska egipsko-syryjskie otrzymywały sprzęt wojskowy od Związku Radzieckiego, a Izrael takąż pomoc otrzymywał od Stanów Zjednoczonych. Głównym terenem działań wojennych stał się półwysep Synaj i wzgórza Golan. Do przerwania ognia doszło 24 października 1973 roku. W wyniku tego konfliktu Izrael uzyskał utracone tereny i zdobył przyczółek na zachodnim brzegu Kanału Sueskiego a wojska izraelskie dotarły aż pod Damaszek. Wartym wspomnienia jest fakt, że Stany Zjednoczone i Związek Radziecki stanęły w wyniku konfliktu izraelsko-egipskiego w obliczu poważnego kryzysu we wzajemnych stosunkach. Zaistniała bowiem możliwość, iż ZSRR aktywnie włączy się w ten konflikt. Dlatego też USA zmobilizowały swoje siły w kraju i za granicami państwa.

Do konfliktu jednak nie doszło, ponieważ zwyciężyła koncepcja tzw. Realizmu politycznego: oba supermocarstwa wspólnie podjęły się mediacji i doprowadziły do przerwania ognia (24 października 1973. W grudniu tego samego roku zwołano Konferencję Bliskowschodnią w Genewie, a 18 stycznia 1974 roku zawarto porozumienie izraelsko-egipskie o rozdzieleniu za pomocą sił ONZ wojsk na półwyspie Synaj. Egipt odzyskał w myśl porozumień kontrolę nad Kanałem Sueskim, Izrael zaś wycofał się na wschodni brzeg kanału oraz wycofał wojska w głąb półwyspu Synaj o jakieś 20 kilometrów. Syria postanowiła o zawieszeniu broni dopiero w maju 1974 roku i odzyskała część wzgórz Golan. Rozmowy pokojowe kontynuowano.

Było to możliwe, ponieważ prezydent Egiptu, Sadat, pragnął pojednania z Izraelem (głównie ze względów gospodarczych) a w Izraelu, którego społeczeństwo po wojnie z 1973 roku kierowało się ku złagodzeniu stosunków, władzę objął umiarkowany politycznie Menachem Begin. Momentem przełomowym w stosunkach izraelsko-egipskich była wizyta Anwara Sadata w Jerozolimie w 1977 roku, która zapoczątkowała proces zbliżenia między obu krajami. Sadat przedstawił podczas tej wizyty plan zakładający wycofanie wojsk izraelskich z terytoriów zajętych w 1967 roku, utworzenie państwa palestyńskiego i zagwarantowanie granic wszystkim państwom regionu.

W dniach od 5 do 17 września 1978 roku zorganizowano trójstronną konferencję w Camp David, która była kulminacją negocjacji pokojowych między obu państwami. Rozmowom tym patronował prezydent Stanów Zjednoczonych Jimmy Carter. Efektami konferencji w Camp David były zapowiedź negocjacji między Palestyńczykami, Izraelem, Jordanią i Egiptem w sprawie definitywnego rozwiązania problemu palestyńskiego poprzez ustanowienie autonomii dla ludności Cisjordanii i Strefy Gazy oraz wycofanie wojsk Izraela. Układ pokojowy ostatecznie podpisano 26 marca 1979 roku. Układ ten nakazywał Izraelowi wycofanie wojsk z Synaju oprócz Strefy Gazy, ale też gwarantował otwarcie kanału Sueskiego i swobodną żeglugę po Morzu Czerwonym dla floty izraelskiej. Pokoju miały pilnować siły ONZ stacjonujące wzdłuż granic w tak zwanej strefie buforowej. Państwa miały też nawiązać pełne stosunki dyplomatyczne. Stanowisko Zachodu wobec układów pokojowych było przychylne, jednakże świat arabski potraktował Egipt jako separatystę - prezydent Sadat zginął z rąk fundamentalistów w 1981 roku. Egipt został zbojkotowany politycznie i gospodarczo. Dla bloku komunistycznego układy pokojowe oznaczały utratę inicjatywy na Bliskim Wschodzie.

Organizacja Wyzwolenia Palestyny z Jasirem Arafatem na czele już w 1974 roku na forum ONZ zignorowała fakt istnienia Izraela i przedstawiła projekt utworzenia na terenie historycznej Palestyny państwa, które pogodziłoby interesy chrześcijan, muzułmanów i żydów.

Nie sposób też nie wspomnieć o tzw. Broni naftowej, której użył świat arabski. Za broń naftową należy uważać embargo na dostawy ropy do Stanów i krajów wspierających Izrael w konflikcie z 1973 roku. Na przełomie lat 1973/1974 miał miejsce światowy kryzys energetyczny, którego podłoże stanowiła właśnie broń naftowa. Bron naftowa stała się źródłem arabskiej potęgi gospodarczej i politycznej.

Organizacja Państw Eksportujących Ropę Naftową OPEC, której rdzeniem są państwa arabskie, doprowadziła do izolacji międzynarodowej Izraela oraz do uznania przez ONZ OWP za jedynego reprezentanta ludności palestyńskiej. Oprócz tego w połowie lat siedemdziesiątych świat arabski doprowadził do uznania syjonizmu za formę rasizmu i dyskryminacji rasowej.

Jak miało się niebawem okazać postanowienia z Camp David z 1978 roku pozostały tyko na papierze, bowiem Izraelczycy usztywnili swoje stanowisko intensyfikując osadnictwo w Strefie Gazy. W roku 1985 Izrael przejął bezpośrednią kontrolę nad większą częścią zachodniego brzegu Jordanu. Skutecznie blokowano udzielenie zgody na utworzenie niepodległego państwa palestyńskiego, bowiem Izrael odmawiał rozmów z Organizacją Wyzwolenia Palestyny uznając tą organizację za terrorystyczną zaś sama OWP odmawiała państwu izraelskiemu prawa do istnienia. Żeby zobrazować jak dalej potoczyła się historia w tym regionie trzeba przytoczyć tylko niektóre wydarzenia rzutujące na całość. Dla przykładu w 1981 roku Izrael anektował syryjskie Wzgórza Golan, ale wycofał się z półwyspu Synaj (1982). Dopiero w 1993 roku podpisano porozumienia w sprawie wzajemnego uznania OWP i Izraela oraz autonomii palestyńskiej w Okręgu Gazy i Jerycha. W 1998 roku zostały zerwane kolejne porozumienia dotyczące rozszerzenia Autonomii na mocy, których Autonomia miała przejąć kolejne 13 procent ziem okupowanych w zamian za wykreślenie zapisu o zniszczeniu Izraela z Karty Palestyńskiej. Na początku XXI wieku Izrael wprowadził blokadę terytoriów palestyńskich i zajął terytoria oddane Autonomii w 1994 roku. W efekcie konflikt palestyńsko-izraelski pozostaje nierozwiązany do dnia dzisiejszego i przynosi coraz to nowe ofiary.

Bibliografia:

• Witold Pronobis, Polska i Świat w XX wieku.
• Wojciech Roszkowski, Półwiecze. Historia Polityczna Świata po 1945 roku.
• Najnowsza historia świata, pod red. A. Patka, J. Rydla, J.J. Węca, Kraków, 2003.