Krążowniki typu Java
Z Wikipedii
Krażowniki typu Java to typ holenderskich lekkich krążowników okresu międzywojennego i II wojny światowej. Zbudowano dwa okręty tego typu: "Java" i "Sumatra".
Spis treści |
[edytuj] Historia powstania
Przyczyną rozwijania przez Holandię klasy krążowników była potrzeba ochrony rozległych kolonii w Indiach Wschodnich (obecnej Indonezji). Do tego celu potrzebne były silne okręty o dużym zasięgu pływania - najlepiej nadawały się do tego krążowniki. Na skutek ekspansji Japonii na Dalekim Wschodzie i rozwoju japońskiej floty wojennej na początku XX wieku, rząd holenderski postanowił zamówić dwa nowoczesne lekkie krążowniki, zaprojektowane za granicą. W 1915 projekt krążownika dla Holandii przedstawiła niemiecka stocznia Krupp Germania w Kilonii - było to rozwinięcie niemieckich lekkich krążowników, z dwukominową sylwetką wzorowaną na niemieckich krążownikach liniowych. Projekt ten został zaaprobowany w lipcu 1915.
Dwa krążowniki "Java" i "Sumatra", których budowę rozpoczęto w Holandii w 1916, miały być budowane przy współpracy stoczni Kruppa. Wkrótce jednak prowadzące wojnę Niemcy zaprzestały dostarczania materiałów, potrzebnych im do budowy własnych okrętów (Holandia była neutralna podczas I wojny światowej), dlatego budowa krążowników przeciągnęła się i nie zostały one ukończone do zakończenia wojny. Przez kilka następnych lat Holendrzy wahali się, co zrobić z nieukończonymi okrętami, których projekt zdążył się już zestarzeć, w końcu jednak zdecydowano ukończyć je z niewielkimi jedynie ulepszeniami w stosunku do projektu. W tym czasie anulowano budowę trzeciego, najmniej zaawansowanego krążownika "Celebes". Okręty weszły do służby w latach 1925-1926. Nazwy nadano im od wysp indonezyjskich, Jawy i Sumatry.
[edytuj] Opis
W momencie projektowania okręty typu Java były jednymi z najsilniejszych lekkich krążowników, lecz w momencie wejścia do służby nie były już nowoczesnymi jednostkami. Mimo to, były one całkiem udanymi okrętami, o dobrych charakterystykach morskich. Ich opancerzenie było dość silne, o charakterystycznym układzie dla niemieckich konstrukcji, z burtowym pasem pancernym grubości 75 mm (długość - 120 m, wysokość - 3,2 m) i wewnętrznym pokładem pancernym, który opadał skosami do górnej krawędzi pasa pancernego (a nie dolnej, w przeciwieństwie do niemieckich krążowników). Niezadowalająca natomiast okazała się ich niezatapialność i odporność na wybuchy podwodne. Przestarzałe było rozstawienie artylerii - z pojedynczymi działami w maskach pancernych, umieszczonych w większości na burtach. Mimo że okręt posiadał aż 10 dział artylerii głównej, o kalibrze typowym dla krążowników lekkich od końca I wojny światowej, salwę burtową stanowiło jedynie 7 z nich. Dzięki jednak umieszczeniu dział na dziobie i rufie w dwóch poziomach, ogień w tych kierunkach mogło teoretycznie prowadzić po 4 działa, co stanowiło niewielki krok naprzód w stosunku do wczesnych pierwszowojennych krążowników. Okręty posiadały wprawdzie po dwa wodnosamoloty, lecz nie były wyposażone w katapultę, więc w celu użycia musiały być one spuszczone na wodę ze stojącego okrętu przy użyciu dźwigu (brak informacji o ich praktycznym użyciu bojowym).
[edytuj] Służba okrętów
[edytuj] Java
Położenie stępki - 31 maja 1916 w stoczni Koninklijke Maatschappij de Schelde NV we Vlissingen, wodowanie - 9 sierpnia 1921, wejście do służby - 1 maja 1925. Pierwszą podróż okręt odbył do Szwecji i Norwegii, po czym jesienią 1925 został skierowany przez Kanał Sueski do docelowych Indii Wschodnich, gdzie przebywał do 1937 jako okręt flagowy floty kolonii, odbywając też podróże po portach Azji. Na początku lutego 1933 krążownik "Java" wraz z mniejszymi okrętami ścigał i 10 lutego przechwycił pancernik obrony wybrzeża "De Zeven Provinciën", uprowadzony przez zbuntowaną indonezyjską część załogi (według niektórych publikacji, ostrzelał pancernik prowadząc do jego poddania, jednak bardziej wiarygodna jest wersja ataku lotnictwa na pancernik). Na wiosnę 1937 okręt powrócił do Holandii, biorąc krótko udział w patrolach wokół ogarniętej wojną domową Hiszpanii. Po remoncie z modernizacją, ukończonym 3 stycznia 1938, okręt ponownie został skierowany do Holenderskich Indii Wschodnich.
Po przystąpieniu Holandii do wojny po stronie aliantów w maju 1940, a następnie po ataku Japonii na alianckie siły w Azji Południowo-Wschodniej 7 grudnia 1940, zaczęła się intensywna służba bojowa "Javy". Okręt początkowo eskortował konwoje, a 13 lutego 1941 wszedł w skład międzynarodowego Zespołu Uderzeniowego sił ABDA, pod dowództwem kontradmirała Karela Doormana. 15 lutego zespół wyruszył w celu przechwycenia japońskich transportowców w pobliżu wyspy Bangka, lecz operacja nie powiodła się wobec ataku japońskiego lotnictwa pokładowego. W nocy z 19 na 20 lutego "Java" w składzie pierwszej części zespołu zaatakowała japońskie niszczyciele i transportowiec w cieśninie Badung koło Bali, jednakże mimo przewagi aliantów, bitwa w cieśninie Badung zakończyła się niepowodzeniem. "Java" uszkodziła transportowiec, sama otrzymując jedno trafienie w rufę. 27 lutego 1941 okręt wraz z innymi okrętami sił ABDA, wziął udział w bitwie na Morzu Jawajskim z japońskimi krążownikami, podczas której o godz. 23:32 został trafiony jedną torpedą przez japoński ciężki krążownik "Nachi", a po 20 minutach zatonął z większością załogi - utonęło 512 z ok. 525 osób, wraz z dowódcą (kmdr Philippus van Straelen).
[edytuj] Sumatra
Położenie stępki - 15 lipca 1916 w stoczni Nederlandse Scheepsbouw Maatschappij w Amsterdamie, wodowanie - 29 grudnia 1920, wejście do służby - 26 maja 1926. Od razu we wrześniu 1926 okręt został skierowany do Holenderskich Indii Wschodnich przez Kanał Panamski, składając wizyty w portach obu Ameryk i Japonii. Pełnił następnie służbę we Wschodnich Indiach. 14 maja 1931 okręt wszedł na skały, następnie był remontowany i w latach 1934-35 modernizowany. Po powrocie z Europy "Javy", "Sumatra" została skierowana w czerwcu 1938 do Holandii na remont, który ukończono w październiku 1938. Brał następnie udział w patrolach wokół ogarniętej wojną domową Hiszpanii i odbył rejs szkolny na Morze Śródziemne.
Po niemieckiej napaści na Holandię, 11 maja 1940 "Sumatra" (wraz z nieukończonym krążownikiem "Jacob van Heemskerck") została ewakuowana do Anglii. W czerwcu okręt przetransportował do Kanady członków holenderskiej rodziny królewskiej - księżniczkę Julianę z córkami. Stamtąd został skierowany do holenderskich kolonii w Ameryce (Indii Zachodnich) i brał udział w nieudanym poszukiwaniu niemieckiego rajdera - krążownika pomocniczego "Widder". Następnie w październiku "Sumatra" została skierowana przez Kanał Panamski do Holenderskich Indii Wschodnich. Długi rejs nadwerężył maszyny okrętu i w czasie napaści Japonii na posiadłości alianckie w Azji, okręt znajdował się w remoncie w Surabai, po czym 3 lutego 1942, został ewakuowany na Cejlon, a następnie do Bombaju w Indiach, wciąż nie ukończywszy remontu. W lipcu został skierowany do Wielkiej Brytanii, gdzie przybył w październiku 1942, a następnie 1 listopada, z uwagi na zużycie i niewielką przydatność bojową, został wycofany do rezerwy. Działa "Sumatry" zamontowano w marcu 1944 na znacznie intensywniej używanych bojowo holenderskich kanonierkach "Flores" i "Soemba", w miejsce ich zużytych dział (po 3 działa).
W związku z planowaną operacją desantową aliantów w Normandii, pojawiła się potrzeba osłony plaż, na których wyładowywano oddziały przed naporem fal morskich. W tym celu postanowiono utworzyć sztuczne falochrony przez zatopienie przy plażach starych statków i okrętów; wśród nich znalazła się również "Sumatra". 9 czerwca 1944 okręt zatopiono u wybrzeża Normandii jako część falochronu przystani Goosberry 5. Wrak został podniesiony w lutym 1951 i złomowany.
[edytuj] Dane techniczne:
- wyporność:
- standardowa: 6670 t
- pełna: 8208 t
- wymiary:
- długość: 155,3 m
- szerokość: 16 m
- zanurzenie: 6,1 m
- napęd: 8 kotłów parowych, 3 turbiny parowe o mocy 65 000 KM ("Java") / 72 000 KM ("Sumatra"), 3 śruby
- prędkość maksymalna: 30 w
- zasięg: 4800 mil morskich przy prędkości 12 w
- zapas paliwa: 1070 t., max. 1200 t
- załoga: 480 (pokój) - 526
[edytuj] Uzbrojenie i wyposażenie:
- 10 pojedynczych dział 150 mm Krupp No.6 lub Bofors, osłoniętych maskami pancernymi.
- długość lufy L/50 (50 kalibrów), kąt podniesienia - 29°, donośność maksymalna 16 700 m, masa pocisku 46 kg, faktyczny kaliber: 149,1 mm.
- 4 pojedyncze działa przeciwlotnicze 75 mm (do 1934-35)
- 4 automatyczne działka przeciwlotnicze 40 mm Bofors ("Java"), 6 działek ("Sumatra") - podwójnie sprzężone (od 1934-35) (od 1939 Bofors Mk III z systemem stabilizacji i kierowania ogniem Hazemeyer)
- 4-6 wkm plot 12,7 mm
- 2 wodnosamoloty Fokker CXIW
[edytuj] Opancerzenie:
- pas burtowy: 75 mm (długość 120 m, wysokość do 3,2 m)
- wewnętrzny pokład pancerny: 25 mm (poziomy) - 50 mm (na skosach)
- maski dział artylerii głównej: 100-25 mm
- stanowisko dowodzenia: 125-100 mm
[edytuj] Bibliografia
- A. Doniec: "Голландские крейсера Второй Мировой войны" (ros.)
[edytuj] Linki zewnętrzne:
[edytuj] Zobacz też:
porównywalne okręty: "Emden", krążowniki typu D, krążowniki typu Kuma, krążowniki typu Omaha
