Kultura Anasazi
Z Wikipedii
Anasazi w języku nawaho starożytni wrogowie – nazwa kultury archeologicznej, rozwijającej się w okresie od I w. p.n.e. do końca XIII wieku n.e. na obszarach Wielkiej Kotliny Amerykańskiej w Ameryce Północnej.
Spis treści |
[edytuj] Kryterium Wydzielenia
Pochodzenie Indianie Anasazi nie jest pewne. Kryterium wydzielenia kultury Anasazi było stopniowe przejście z gospodarki zbieracko-łowieckiej ze stopniowo rosnącymi tendencjami do kopieniactwa.
[edytuj] Obszar występowania i kontekst kulturowy
Ludność kultury Anasazi żyła na styku dzisiejszych stanów Arizona, Nowy Meksyk, Utah i Kolorado. Należy jednak zaznaczyć, iż zasięg kulturowy wyklucza personifikację kultury Anasazi do jednego plemienia czy nawet federacji plemion. Obszar kultury Anasazi graniczył od północy z kulturą Fremont, od południa z kulturami Mogollon i Hohokam. Kultura Anasazi silnie oddziaływała zwłaszcza na kultury Fremont i Mogollon.
[edytuj] Chronologia geneza i zanik
Kultura Anasazi dzieli się na 5 faz. Dzieje ludności kultury Anasazi podzielić można na dwa okresy chronologiczne: Wyplataczy koszy (100r p.n.e-700r n.e.) i okres Pueblo(700r n.e.-1300r n.e.). Dodatkowo możemy wydzielić w pierwszym okresie dwie fazy a w drugim trzy fazy. Znaczny wzrost demograficzny, powodujący problemy z zaopatrzeniem w żywność, połączony z okresem tzw. Wielkiej Suszy (1276r n.e.-1299r n.e.) prawdopodobnie spowodował przejście ludności w okolice PN-Wsch Arizony oraz doliny rzeki Rio Grande, co archeolodzy uważają za koniec kultury Anasazi. Wśród badaczy trwają spory dotyczące organizacji społeczno politycznej w rejonach zamieszkiwanych przez ludność kultury Anasazi. Zdecydowana większość naukowców porównuje współczesnych Indian Pueblo, jako kontynuatorów spuścizny materialnej i duchowej ludności kultury Anasazi. Obecnie mianem Indian Pueblo określa się heterogeniczną grupę plemion zróżnicowanych językowo, ale podobnych pod względem obyczajów, u których występuje matrylinearność i rozwinięta sztuka.
[edytuj] Charakterystyczne wytwory kulturowe
Bardzo charakterystyczną formą domostwa były tzw. puebla (Park Narodowy Mesa Verde). Były to domy prostokątne wznoszone z kamieni i suszonej na słońcu cegły, z charakterystycznym belkowaniem dachu. Ceramika Anasazi była jedną z najwcześniejszych na terenach Kultur Południowego-Zachodu, charakteryzowała się polerowaną powierzchnią o brązowym kolorze. Dużą popularnością cieszyły się formy naczyń wyplatanych z włókien roślinnych.
[edytuj] Osadnictwo
Znane są różne osiedla kultury Anasazi. W pierwszym okresie osady miały charakter obronny, często zakładano osiedla na zboczach pagórków i ściętych wzgórzach zwanych mesami. Typowe osiedla składały się z kilkunastu (10-35) zagłębionych w ziemie, owalnych domostw o średnicy od 3 do 6 metrów. Ściany wznoszono z belek i uszczelniano mułem lub błotem, w podłożu wykopywano jamy zasobowe. W fazie schyłkowej(Wyplataczy koszy II) wioski powiększyły się, domostwa przybrały formę ziemianek zagłębionych w ziemię (od 0,30m do 1,80m). Dachy, wsparte na czterech palach, budowano z drewna i obkładano gliną. Ściany domostw pokrywano gipsową zaprawą lub płytkami kamiennymi. W okresie pueblo dominowały charakterystyczne prostokątne budynki z suszonej cegły. W fazach schyłkowych (1100 n.e. – 1300 n.e.) powstają tzw. osiedla klifowe, lokalizowane w niszach skalnych.
[edytuj] Obrządek pogrzebowy
Zmarłych grzebano wewnątrz jam zasobowych w domostwach lub w najbliższym sąsiedztwie. Wśród wyposażenia grobów znajdują się wyplatane kosze oraz części odzieży z włókien roślinnych i skóry.
[edytuj] Gospodarka
W pierwszym okresie trwania kultury Anasazi dominowała gospodarka zbieracko-łowiecka, później powstają durże uprawy dyni, fasoli i kukurydzy.
[edytuj] Bibliografia
- "Wielka Historia Świata tom III" red. J. Śliwa, Oficyna Wydawnicza *"Fogra", Kraków 2005
- "Encyklopedia Historyczna Świata tom I: Prehistoria" red. J.K. Kozłowski, OPRES Kraków 1999
