Kurpie

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy regionu kulturowego. Zobacz też: inne znaczenia.

Stroje kurpiowskie

Chata kurpiowska

Kurpie – nazwa ludności wywodzącej się z Mazurów zamieszkującej tereny dwóch puszcz mazowieckich leżących nad Narwią: Puszczy Zielonej (zwanej też: Puszczą Kurpiowską lub Zagajnicą) i Puszczy Białej, funkcjonująca również jako określenie regionu kurpiowskiego (Kurpiowszczyzny). Nazwa wywodzi się od noszonych przez miejscową ludność butów (kurpsi) wyrabianych z lipowego łyka i początkowo była przezwiskiem nadanym przez okoliczną ludność, zaś sami Kurpie nazywali się Puszczakami. Głównymi ośrodkami regionu kurpiowskiego w Puszczy Zielonej są Kadzidło, Łyse i Myszyniec.

[edytuj] Mieszkańcy puszczy

Błotniste ziemie i lasy nie sprzyjały osadnictwu rolniczemu, stąd pierwotnie główne źródło utrzymania dla Kurpiów stanowiła puszcza. Pierwsi osadnicy pojawili się w XV wieku, wioski powstały sto lat później. Do puszczy napływała ludność ze wschodniego Mazowsza, szukając schronienia przed napadami, a także chłopi zbiegli przed pańszczyzną oraz inni ścigani przez prawo. Pierwsi mieszkańcy Kurpiowszczyzny zajmowali się rybołówstwem, myślistwem oraz bartnictwem na podstawie królewskich przywilejów (prawo bartne, przywilej trwał do 1801 roku), wydobyciem oraz obróbką bursztynu, rzemiosłami drzewnymi i tkactwem. Pracowali też jako smolarze, węglarze i flisacy. Rozwój rolnictwa nastąpił w okresie XVII-XIX wieku. Osady kurpiowskie początkowo oddalone od siebie później, z wytrzebieniem lasów, zaczęły się skupiać w większe wioski.

Kurpie nie odrabiali pańszczyzny, pozostając czynszownikami królewskimi (Puszcza Zielona) lub biskupimi (Puszcza Biała). Pierwsi badacze opisujący Kurpiów podkreślali też swoisty "dziki i szorstki" charakter, skłonność do uniesień i mściwość, ale też gościnność, wytrzymałość na trudy i zręczność łowiecką.

[edytuj] Kultura materialna i folklor

Naturalna bariera w postaci lasów i bagien wymuszająca samowystarczalność była przyczyną powstania odrębności kulturowej. Charakterystycznymi elementami kultury materialnej są stroje, kurpiowskie chaty, zdobienia w drewnie i rzeźba, wycinanki oraz ozdobne palmy na Niedzielę Palmową. Elementy folkloru, w tym kurpiowska gwara, zachowały się do XXI wieku.

[edytuj] Kurpie w Puszczy Białej

Mieszkanka Rząśnika w kupriowskiej sukni, ok 1950

Kurpie w Puszczy Białej pojawili się w kilku falach osadniczych w XVIII wieku. Akcję osadniczą przeprowadzili biskupi płoccy, którzy do swoich wyludnionych dóbr między Brokiem a Pułtuskiem sprowadzili w latach 1730-1790 kilkaset rodzin kurpiowskich (nazwiska: Bielski, Deluga, Deptuła, Duda, Pyśk, Puścian, Samsel, Szydlik, Zęgota, Zyśk i inne). Na tym terenie Kurpie wytworzyli grupę, którą dziś nazywamy Kurpiami Białymi (inne stroje, podobna architektura, gwara - częściowo), dzieloną przez etnografów na grupy: ostrowską i pułtuską.^[1]

[edytuj] Kultura kurpiowska obecnie

Kapela Kurpiowska z Kadzidła

Kultywowaniem i zachowaniem kultury kurpiowskiej zajmują się stowarzyszenia prywatne (np. Związek Kurpiów) oraz samorządowe (Związek Gmin Kurpiowskich). Działają zespoły folklorystyczne i twórcy ludowi. Odbywają się cykliczne imprezy: