Libertarianizm
Z Wikipedii
| Ten artykuł jest częścią serii Libertarianizm  |
|
Nurty libertarianizmu Libertarianie Tematy powiązane |
| edytuj ten szablon |
Libertarianizm (zwany także libertaryzmem) jest stylem politycznego myślenia postulującym nieograniczoną swobodę dysponowania własną osobą i własnością, o ile tylko postępowanie to nie ogranicza swobody dysponowania swoją osobą i własnością komuś innemu (wedle zasady: wolność twojej pięści musi być ograniczona bliskością mojego nosa).
Libertarianizm czerpie obficie z liberalizmu oraz pewnych elementów anarchoindywidualizmu. Niekiedy libertarianizm jest uważany za synonim liberalizmu klasycznego.
Spis treści |
[edytuj] Historia libertarianizmu
Wstępne założenia libertarianizmu w USA opracował Jay Albert Nock (1870-1945). Utożsamiał on przymus stosowany przez państwo z działalnością przestępczą, argumentując że państwo jest legalnym monopolistą w zakresie popełniania zbrodni (dokonywanych pod pozorem wymierzania kary) i kradzieży (pod pozorem nakładania podatków).
W okresie powojennym do popularyzacji myśli libertariańskiej przyczyniła się emigrantka z ZSRR Ayn Rand (1905-1982), autorka powieści "The Fountainhead" ("Źródło") (1942) i "Atlas Shrugged" ("Atlas zbuntowany") (1953). Stworzyła ona tzw. filozofię obiektywistyczną, zainspirowaną logiką Arystotelesa oraz antropologią i etyką Nietzchego. Paradoksalnie sama Rand ostro protestowała przeciwko łączeniu libertarianizmu z jej filozofią obiektywistyczną, ponieważ sama określała swoje poglądy jako zdecydowanie prawicowe, co kłóciło się z anarchistycznym nastawieniem do świata wielu libertarian (w szczególności liderów tego ruchu z lat 60. i 70. XX w. jak: Murray Rothbard, Karl Hess czy Samuel Edward Konkin).
W latach 70. i 80. XX w. nastąpił rozwój myśli libertariańskiej, głównie za sprawą takich instytucji jak: Reason Foundation, Cato Institute, Institute of Humane Studies oraz pism "The Objectivist", "The Freeman", "Libertarian Studies". Jednym z czołowych myślicieli tego okresu był Robert Nozick, autor głośnej książki "Anarchia, państwo, utopia" z 1971, powszechnie odebranej jako polemika z poglądami Johna Rawls'a. Część polityków libertariańskich znalazła swoje miejsce w administracji prezydenta R. Reagana.
Obok politycznego nurtu libertarianizmu rozwijał się także jego radykalny nurt antypolityczny i stricte anarchistyczny związany głównie z osobami Wandy MacElroy, Carla Watnera (twórców pisma "The Voluntaryist") czy Samuela E. Konkina (twórcy The Agorist Institute i Movement of Libertarian Left).
[edytuj] Poglądy libertarian
Libertarianie uważają siebie za jedynych spadkobierców wolnościowej tradycji Zachodu. Z anarchizmem dzielą wrogość wobec państwa, natomiast ich wiara w wolny rynek daleko wykracza poza liberalizm. Wiara ta prowadzi ich do demontażu instytucji państwowych, co w liberalizmie nie ma miejsca.
Zwolennicy libertarianizmu postulują pełne i całkowite poddanie mechanizmom rynkowym wszystkich gałęzi gospodarki, w tym szkolnictwa i służby zdrowia. Wyznają zasadę "nie ma przestępstwa bez ofiary", w myśl której takie zjawiska jak prostytucja, posiadanie i używanie narkotyków czy gry hazardowe nie powinny być karane, lecz podlegać zasadom rynku; w myśl tej zasady niedopuszczalne są też jakiekolwiek formy cenzury - wolność słowa powinna być nieograniczona.
Kwestia istnienia państwa jest głównym przedmiotem sporu pomiędzy dwoma głównymi nurtami libertarianizmu: minarchizmem i anarchokapitalizmem. Minarchiści dopuszczają istnienie rządu minimalnego oraz pozostawienie w jego gestii podstawowych funkcji państwa, takich siły zbrojne, policja i wymiar sprawiedliwości. Anarchokapitaliści uważają, że funkcje te mogą i powinny być pełnione wyłącznie przez prywatne przedsiębiorstwa lub dobrowolne stowarzyszenia, natomiast istnienie jakiegokolwiek rządu jest potencjalnym zagrożeniem dla wolności. Jedni i drudzy poddają miażdżącej krytyce instytucję przymusowego opodatkowania.
[edytuj] Zobacz
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Libertarianizm.pl
- Liberator - serwis wolnościowy/liberalny
- Outright Libertarians (en)
