Maria Dłuska

Z Wikipedii

Maria Dłuska - (ur. 24 marca 1900 w Kursku, zm. 30 marca 1992 w Rząsce pod Krakowem), polska polonistka, językoznawca i teoretyk literatury. Zajmowała się badaniami nad polską fonetyką, prozodią i wersyfikacją. Wydatnie unowocześniła metodologię tych dziedzin w Polsce. Jej studia Prozodia języka polskiego (1947), Studia z historii i teorii wersyfikacji polskiej (t. 1 - 1948, t. 2 - 1951), Próba teorii wiersza polskiego (1960, wyd. 2. rozsz. 1980) należą do klasyki polskiej poetyki. Specjalnością Dłuskiej była wersologia (teoria i historia form wierszowych), choć po roku 1962 coraz więcej miejsca w jej pracach zajmowała interpretacja konkretnych utworów poetyckich (przyczynił się do tego osobisty kontakt z Kazimierzem Wierzyńskim) - teksty tego typu złożyły się na jej ostatnią książkę, Studia i rozprawy, t. 3 (1972).

Pracowała w Polskiej Akademii Nauk oraz na trzech uniwersytetach: w Krakowie, Lwowie i Lublinie (KUL). Twórca Katedry Teorii Literatury na UJ (na początku pod inną nazwą - najpierw był to Zakład Nauk Pomocniczych, potem Zakład Stylistyki, Wersyfikacji i Nauk Pomocniczych, potem Poetyki i Nauk Pomocniczych).

W 1925 ukończyła studia na Uniwersytecie Jagiellońskim (polonistyka z romanistyką jako kierunkiem dodatkowym). W 1927 roku doktoryzuje się pod kierunkiem Ignacego Chrzanowskiego (rozprawa Charakter polski w świetle literatury XVI wieku). Habilitację uzyskała w 1935 roku we Lwowie (w 1946, już w Polsce Ludowej, w procesie "naturalizacji" tytuł ten został zamieniony na docenta Uniwersytetu Jagiellońskiego).

W latach 30. zajmowała się przede wszystkim gramatykową opisową języka polskiego (fonetyką eksperymentalną), jednak w drugiej połowie tego okresu zaczyna coraz więcej czasu poświęcać wersologii oraz problematyce śpiewności języka (w poezji). W latach 1929-31 przebywala na stypendiach w nowoczesnych laboratoriach fonetyki eksperymentalnej w Pradze, Hamburgu i Paryżu. W 1939 przebywała na stypendium w Brukseli i Paryżu. Od początku lat 40. w centrum zainteresowań Dłuskiej stała już tylko wersologia. Pierwszy tom jej Studiów z historii i teorii wersyfikacji polskiej, dzieło w polskiej poetyce przełomowe, przyniósł jej rozgłos i uznanie (część pochwalnych głosów ukazała się nawet po zaledwie fragmentarycznej publikacji).

W 1951 roku uzyskała tytuł kontraktowego profesora nadzwyczajnego na UJ. W roku 1952 i ponownie w 1953 Senat UJ wnioskował o nadanie Dłuskiej tytułu profesora zwyczajnego - i za pierwszym, i za drugim razem wniosek został odrzucony przez ministerstwo. Tytuł otrzymała wreszcie w 1959 roku. Równolegle do pracy na UJ, w latach 1955-1964 w Instytucie Badań Literackich PAN (później podtrzymywała jednak kontakt z Akademią). Od 1955 roku należała też do Komitetu Redakcyjnego wielotomowego dzieła (kontynuowanego do dziś) Poetyka. Zarys encyklopedyczny.

W 1970 przechodzi oficjalnie na emeryturę, ale niemal do końca lat 70. kontynuuje pracę naukową (do 1977 wykłada), choć publikuje niewiele (natomiast pojawia się ogromna ilość wznowień jej wcześniejszych, już wtedy niedostępnych prac).

W roku 1953 Dłuska wstąpiła do nowicjatu sióstr karmelitanek bosych - zrezygnowała jednak po dwóch tygodniach. W 1978, kończąc już właściwie pracę naukową, nosiła się z zamiarem (nigdy nie zrealizowanym) wstąpienia do zakonu sercanek. Zmarła w pensjonacie sióstr albertynek.

Z historii i teorii wiersza polskiego było (wraz m. in. z Popiołem i diamentem) w 1948 roku wysunięte do literackiej Nagrody Odrodzenia. W 1972 roku przyznano jej polonijną nagrodę Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego. W 1973 Uniwersytet w Chicago przyznał jej doktorat honoris causa. W 1976 roku otrzymała Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.

Do najwybitniejszych uczniów Dłuskiej należą: Zdzisława Kopczyńska, Lucylla Pszczołowska, Stefan Sawicki, Tadeusz Kuryś, Zbigniew Siatkowski, Stanisław Balbus.

Najważniejsze książki:

• Studia z historii i teorii wersyfikacji, t. 1 (pisane 1936-1945, wydane 1948)
• Prozodia języka polskiego (wyd. 1947)
• Studia z historii i teorii wersyfikacji, t. 2 (pisane od 1936, wydane 1951 z datą 1950)

[edytuj] Bibliografia

• Stanisław Balbus Maria Dłuska. Życie i twórczość, w: Maria Dłuska, Prace wybrane, t. 1 "Odmiany i dzieje wiersza polskiego", Kraków 2001.