Mikołaj Jełowicki

Z Wikipedii

Mikołaj Jełowicki - (1794 - 1867); syn Antoniego i Tekli Korzeniowskiej; kapitan jazdy wołyńskiej 1831r.; pisarz.

Ur. w 1794r. w Dyakiewiczach na Wołyniu

Od wczesnej młodości parał się literaturą, związany z Krzemieńcem, bierze aktywny udział w życiu umysłowym miasta. W trakcie nauki w Liceum Krzemienieckim przyjaźni się, z młodszym od siebie, Stanisławem hr. Worcellem i z Michałem Balińskim, dziennikarzem i historykiem wileńskim.

W 1820r. Mikołaj przywozi do Krzemieńca pismo satyryczne, wydawane przez Towarzystwo Szubrawców, założone w 1817r. w Wilnie: „Wiadomości Brukowe”, z którym zapoznaje Worcella. Pod wpływem wiadomości z Wilna, Mikołaj Jełowicki jest jednym z założycieli kółka:- „heautontimorumenos” ; zwanych po prostu: „merynosami” i jako taki jedzie do Wilna, w celu nawiązania kontaktu z Szubrawcami, gdzie Jełowicki otrzymuje z rąk prezydenta Sotwarosa (prof. Jędrzeja Śniadeckiego) dzwonek z życzeniami rozwoju kółka – loży masońskiej.

Jako pierwszy zachęcił Worcella do przesłania swej satyry do Wilna, która wkrótce ukazała się w „Wiadomościach Brukowych”.

Czynny członek loży masońskiej zwykłej: „Cnota uwieńczona” z siedzibą w Rafałówce Narcyza Olizara, podlegającej Wielkiemu Wschodowi w Warszawie. W 1827r. wraz z Worcellem, jedzie przez Żytomierz na kontrakty kijowskie, gdzie ułatwia Worcellowi pożyczkę 30.000 rubli asygnacyjnych .

Walczył jako kapitan jazdy wołyńskiej w powstaniu listopadowym na Wołyniu, a po jego upadku, emigrował i osiadł na stałe w Paryżu. W związku z emigracją została nakazana konfiskata majątków „Jełowieckiego Mikołaja”, a powrót do kraju wzbroniony, co ogłoszono w Tygodniku Petersburgskim z 1/13. V. 1836r. nr 33 s. 197 .

Od 19 lutego 1833r. przebywa w zakładzie departamentu Salins; od 6 czerwca 1833. w departamencie Nievre (u R. Bieleckiego: w Nevers); od 22 grudnia 1834 w Beaune (dep. Cote d’Or). Od października 1837. mieszka w Paryżu.

Jako dobry stylista wszedł do redakcji organu konserwatystów „Trzeci Maj”, gdzie publikował felietony, szkice literackie i biograficzne, krytyki, wiersze itp. (np. studium o M. Czajkowskim i jego powieści: „Stefan Czarniecki”, „Trzeci Maj” 1840).

We wrześniu 1847r. spotyka się z Worcellem w Paryżu i notuje w swoich notatkach pamiętnikarskich: „... Worcell jest zawsze ten sam, poczciwy, słodki, zgadzający się z każdym, zgoła Staś dawniejszy. Fizycznie zestarzał się bardzo. Niedostatek i mgły angielskie zwątliły kruchą jego budowę. Od dawna cierpi na astmę. Klimat paryski znaczną mu przyniesie ulgę...”

Pisywał również w latach 1850 - 1860 wiersze i artykuły do prasy krajowej, głównie do lwowskiego „Dziennika Literackiego”. W r. 1854 ukazała się we Lwowie jego jedyna powieść: „Zakonnica”, drukowana uprzednio w „Dzienniku Literackim”, a przedrukowywana następnie w wydawanym w języku polskim wiedeńskim „Postępie”, gdzie umieszczał również szereg drobnych utworów literackich.

Będąc wychowankiem Liceum Krzemieckiego wraz z Narcyzem Olizarem, K. Sienkiewiczem i innymi postanawiają, aby w rocznicę utworzenia gimnazjum wołyńskiego, zbierać się 5 października na koleżeńską biesiadę i czcić imię założyciela szkoły i jej tradycję, wydając rocznik literacki „Biesiada Krzemieniecka” pod redakcją Jełowickiego i Sienkiewicza.

Pierwsze dwie biesiady odbyły się u restauratora Douix w Palais Royale, Galerie Montpensier, nr 9. W 4-tym tomiku „Biesiady Krzemienieckiej”, który sam zredagował (w redagowaniu jej trzech pierwszych tomów: 1852, 1857 i 1858, pomagał K. Sienkiewiczowi), wydrukował m. in. obszerny artykuł: „Życie hr. Stanisława Gabriela Worcella” oraz dwa własne utwory poetyckie (Paryż 1859, druk 1861).

Stosunkowo niewielki dorobek literacki uzupełniał tłumaczeniami, zamawianymi przez krewnego Aleksandra Jełowickiego. Tłumaczył m.in. na francuski „Kirdżalego”, wydanego w 1839r.; „Miesiąc Maryi” Aleksandra Jełowickiego; tłumaczył „Rozmyślania o męce Pańskiej” św. Alfonsa; “Chrystus wobec wieku” Rosely de Lourges.

W ciągu wielu lat spisywał notatki pamiętnikarskie, których losy nie są znane. Niektóre utwory poetyckie i listy ze zbiorów rapperswilskich spłonęły w Warszawie, w czasie ostatniej wojny (1939 - 45).

Zmarł [samobójczo ?) w Paryżu przed 19 - tym lutym 1867r., w swoim mieszkaniu przy ul. Avenue d'Antin. Wg Bartkowskiego: „... rzucił się samowolnie z okna swego mieszkania przy av. d’ Antin w kwietniu 1867r. (data miesięczna błędna – pochowany 19 lutego)...”

Pochowany na cmentarzu Montmartre w grobowcu zbiorowym. Wg akt cmentarza został pochowany 19 – tego lutego 1867r., jako „Jenlowicki Nicolas” (kwat. 7 rząd 4 – av. des Carrieres, grób 3 od muru); na grobowcu brak jego inskrypcji. W grobowcu tym pochowano również m. in. gen P. bar. Jerzmanowskiego. Inskrypcja Mikołaja J. znajduje się na grobowcu zwanym „Przed twe ołtarze...” w kwat. 8, rząd 2 (chemin St Nicolas), grób 47 (chemin Lavalle). Wg stanu z 1899r. tekst inskrypcji: „Nicolas Jełowicki /officier polonais emigre de 1831/+ 1867, age de 73 ans”. Obecnie, po renowacji grobu w 1958r. tekst został skrócony: „Nicolas Jełowicki 1794 – 1867”. Wg akt w grobowcu pochowany: „Julowicki Nicolas” bez daty pochowania . W Bibliotece Kórnickiej jego list z 1865r. – Bezpotomny.

[edytuj] Bibliografia

• PSB XI, 164 - 165
• J. Jędrzejewicz "Zwycięstwo pokonanych" Warszawa 1974
• R. Bielecki "Polacy pochowani na cmentarzu Montmartre" Warszawa 1999
• R. Bielecki "Słownik biograficzny oficerów Powstania listopadowego" Warszawa 1996
• R. Hass "Słownik biograficzny masonerii polskiej" Warszawa 1999