Niwelator
Z Wikipedii
Niwelator - instrument geodezyjny umożliwiający przeprowadzanie pomiarów różnicy wysokości (niwelacji) pomiędzy punktami terenowymi. Po zgrubnym spoziomowaniu niwelatora (czyli doprowadzeniu jego osi głównej do położenia pionowego) w niwelatorach automatycznych oś celowa lunety przyjmuje położenie poziome. Przy wykorzystaniu łat geodezyjnych, ustawionych pionowo na punktach terenowych, wykonywane są odczyty. Różnica odczytów z łat geodezyjnych określa różnicę wysokości między punktami terenowymi.
Spis treści |
[edytuj] Podział
- libellowe - przestarzałej konstrukcji, praktycznie już nie wykorzystywane, przed wykonaniem każdego pojedynczego odczytu z łaty należy dodatkowo poziomować oś celową lunety przy użyciu libelli kolimacyjnej;
- automatyczne - obecnie bardzo powszechne, wyposażone w automatyczny kompensator zamiast ręcznie obsługiwanej libelli niwelacyjnej;
- laserowe - realizujące płaszczyznę poziomą poprzez wysyłanie widzialnej wiązki laserowej, mogą być rotacyjne;
- cyfrowe - wykorzystujące specjalne łaty geodezyjne umożliwiające automatyczne wykonanie odczytu na zasadzie podobnej do odczytywania informacji o produktach z ich kodów kreskowych.
[edytuj] Budowa
[edytuj] niwelatory libelowe
- z lunetą stałą (np. Ni 30/20):
- spodarka, trójkątny lub okrągły element, zawierający gniazda śrub ustawczych (lub pierścienie klinowe) i tuleję, w której obraca się oś alidady; w dolnej części spodarki znajduje się podstawka i jej płytka, z którą łączy się statyw geodezyjny;
- alidada, obracająca się względem spodarki i limbusa, posiada urządzenia odczytowe pozwalające wykonać odczyt podziałki kątowej limbusa;
- luneta, składająca się z obiektywu, wewnętrznej soczewki ogniskującej, płytki ogniskowej, na której znajduje się celowniczy krzyż kresek oraz z okularu;
- libella niwelacyjna (rurkowa) o przewadze 25 do 30;
- libella okrągła zwykle o przewadze 10', mocowana na alidadzie lub w korpusie zespołu lunety i libelli niwelacyjnej.
- ze śrubą elewacyjną (np. Ni41, Ni42, Ni71):
- spodarka;
- alidada;
- luneta;
- libella niwelacyjna;
- libella okrągła;
- dodatkowy mechanizm elewacyjny, pozwalający nadawać zespołowi lunety i libelli niewielkie kąty pochylenia w płaszczyźnie pionowej, a tym samym za pomocą śruby elewacyjnej ustawiać pęcherzyk libelli niwelacyjnej w górowaniu;
- opcjonalnie koło poziome, umozliwiające wykorzystywać instrument w niwelacji metodą punktów rozproszonych.
[edytuj] niwelatory automatyczne
(np. Ni025, Ni020A, Ni007 - Zeiss, C40 - Sokkia)
Instrumenty te posiadają zamiast libelli niwelacyjnej specjalny układ mechaniczno-optyczny, zwany kompensatorem, który, mimo przechylenia osi celowej, skieruje poziomą wiązkę promieni dokładnie na środek krzyża kresek. Zapewnia to przyspieszenie prac polowych, gdyż uwalnia obserwatora od konieczności doprowadzania pęcherzyka libelli niwelacyjnej do górowania za każdym razem, kiedy zmienia kierunek celowania.
1 – spodarka
2 – alidada
3 – luneta geodezyjna
4 – libella niwelacyjna
5 – libella okrągła
6 – pozioma oś obrotu zespołu luneta-libella niwelacyjna
7 – śruba elewacyjna
cc – oś celowa lunety
vv – pionowa oś główna instrumentu (oś obrotu alidady)
ll – oś libelli niwelacyjnej
pg – płaszczyzna główna libelli okrągłej
[edytuj] Bibliografia
- Chalecki J. Przyrządy optyczne, WNT, Warszawa 1979;
- Szymoński J. Instrumentoznawstwo geodezyjne. Część 1, PPWK, Warszawa 1968;
- Ząbek J., Adamczewski Z., Kwiatkowski S. Ćwiczenia z geodezji I, PWN, Warszawa 1984.
