Ofiklejda
Z Wikipedii
Ofiklejda - dawny dęty blaszany instrument muzyczny.
Rozwój ofiklejdy związany jest bezpośrednio z próbą udoskonalenia serpetnu. Wprowadzono w nim kilka klap dla dźwięków chromatycznych, a samemu instrumentowi nadano wygodniejszy kształt. Jako pierwszy od dawnej formy serpentu odstąpił w 1789 r. włoski muzyk o imieniu Reibo, osiadły w Lille, wprowadzając zagięcie rury typu fagotowego. Dodał on kilka klap i zmienił sposób wiercenia otworów. Ten tzw. ophibaryton (lub rosyjski fagot) nie był w stanie zastąpić oryginalnego serpentu, lecz stanowił pierwszy krok w kierunku stworzenia nowego instrumentu. W Londynie ok. 1800 r. francuz Aleksander Firchot i anglik Jan Astor, wynaleźli instrument podobny do ofiklejdy, a nazywany przez nich: „angielskim rogiem basowym”. Posiadał on kanał o średnicy równej średnicy serpentu, kształt przejął od fagotu i wyposażony został w szeroką czarę głosową oraz system klapowy. Ustnik z kociołkowatym kielichem umieszczony został w esowatej rurce zadęciowej. Pomimo pewnych niedoskonałości, w orkiestrach dętych wykorzystywany był do ok. 1830 r. A. Firchot niejednokrotnie udoskonalał ten instrument dając swym coraz lepszym instrumentom różne nazwy: bassecor, basse-trompette i sprzedając swój patent innym wynalazcom. Około 1820 r. W. Streitwolf stworzył Chromatisches Basshorn, który posiadał dwa otwory zamykane i dziesięć klap otwieranych, co umożliwiało jednakowo łatwą grę we wszystkich tonacjach.
Za twórcę i wynalazcę ofiklejdy uważa się Jeana Astre zwanego Halary. W związku z tendencją do tworzenia całych rodzin instrumentów klapowych, Halary skonstruował kilka większych rogów klapowych, które nazwał ofiklejdami (ophicleides). Mimo swej nazwy ophis – wąż i kleids – klapy, instrument ten nie miał kształtu wężowatego, lecz fagotową formę rogu basowego.
Były trzy rodzaje ofiklejd: altowa, basowa i kontrabasowa. Kompozytorzy najczęściej wykorzystywali basową. Posiadała on jedenaście klap i strojona była w trzech skalach C, B, As. Dysponowała skalą H1 - c². Kompozytorzy wykorzystywali ją dla zdwojenia głosu III puzonu.
W muzyce symfonicznej i operowej ofiklejda użyta została m.in. :
- - G. Sponto – opera : „Olympic” 1819 r.
- - F. Mendelssohn – „Uwertura do snu nocy letniej” 1826 r.;
- - Alewi - w operze „Juif – Errant” 1852 r.;
- - Berlioz - w Requiem wykorzystał pięć ofiklejd.
- - Meierber - w operze „Robert i diabeł”
- - a także Wagner, Glinka i wielu innych kompozytorów.
Około 1848 r. w Niemczech skonstruowana została tuba, ofiklejda szybko wyszła z użycia. Istnieje teoria, że Adolphe Sax dodając klarnetowy ustnik przekształcił ofiklejdę w saksofon. Jednakże we Francji ofiklejda mając tam głębsze korzenie wykorzystywana była do końca XIX wieku. W paryskiej operze ofiklejda wykorzystywana była do 1874 r.
