Oznaczenia polskich parowozów i tendrów
Z Wikipedii
Spis treści |
[edytuj] Tabor normalnotorowy
[edytuj] Oznaczenia polskich parowozów normalnotorowych
Obowiązujący do dziś system oznaczania parowozów normalnotorowych oraz tendrów na PKP został wprowadzony rozporządzeniem Ministra Kolei Żelaznych (MKŻ) z dnia 31 listopada 1922 r. Rzeczywiście jednak wszedł on do stosowania w latach 1923-1924, choć niektóre źródła podają lata 1923-1926.
Pierwsza litera (zawsze wielka) oznacza rodzaj parowozu:
Druga duża litera K (od kusy, krótki) oznacza tendrzak, np. TKt48.
Druga lub trzecia litera (zawsze mała) oznacza układ osi.
Liczba na końcu oznacza:
- 1-10 – parowóz pochodzenia niemieckiego np. Ti3
- 11-19 – parowóz pochodzenia austriackiego
- 20-99 – parowóz pochodzenia polskiego (liczba oznacza rok zatwierdzenia konstrukcji) np. Ty51
- 100-200 – parowozy innego pochodzenia, otrzymane przez PKP do roku 1939
- powyżej 200 – parowozy innego pochodzenia niż powyższe, otrzymane przez PKP po roku 1944
W parowozach przerobionych na bezogniowe po symbolu dodaje się literę b np. TKi3b.
Odmienne oznaczenie 1U miała seria produkowanych w Polsce od podstaw parowozów bezogniowych.
[edytuj] Polskie oznaczenia tendrów normalnotorowych
Oznaczenie składa się z dwóch liczb przedzielonych dużą literą np 32D36
- dwie pierwsze cyfry określają pojemność zbiornika na wodę w metrach sześciennych (32D36)
- miejsce litery w alfabecie łacińskim oznacza ilość osi (32D36):
- C – 3 osie
- D – 4 osie
- E – 5 osi
- dwie lub trzy końcowe cyfry określają pochodzenie (32D36):
- 1-10 – pochodzenia niemieckiego
- 11-19 – pochodzenia austriackiego
- 20-99 – pochodzenia polskiego (liczba oznacza rok zatwierdzenia konstrukcji)
- 100-200 – innego pochodzenia, otrzymane przez PKP do II wojny światowej
- powyżej 200 – innego pochodzenia niż powyższe, otrzymane przez PKP po II wojnie światowej.
I tak np. oznaczenie 32D43 oznacza tender o pojemności 32 m³ wody, czteroosiowy, konstrukcja zatwierdzona w 1943 r. (jest to tender zaprojektowany podczas II wojny światowej dla lokomotyw wojennych serii 52, powojenne oznaczenie - Ty2).
Zarówno w przypadku parowozów polskich, jak i konstrukcji obcych, oznaczenie serii - zarówno parowozu jak i tendra - było umieszczone na tabliczce metalowej. Nad nią umieszczano godło, pod nią numer kolejny parowozu. Pierwotnie tabliczki te były czarne z białymi literami, a w przypadku tabliczek mosiężnych - nie malowane. Parowozy Ok22 posiadały oryginalne tabliczki aluminowe, stąd też w okresie przedwojennym eksploatowano je z tabliczkami w oryginalnym metalicznym kolorze. Zwyczaj malowania tabliczek na biało-czerwono (czerwone tło i białe litery) jest stosunkowo późny. Pojawił się dopiero w latach powojennych.
[edytuj] Tabor wąskotorowy
[edytuj] Oznaczenia parowozów
Nieco odmienny system oznaczeń stosuje się do oznaczania parowozów wąskotorowych. Powyższe regulują postanowienia Instrukcji (PKP) WM-11. I tak:
- pierwsza litera (wielka) oznacza rodzaj parowozu:
- P – parowóz z tendrem doczepnym
- T– parowóz tendrzak
- druga litera (mała) oznacza układ osi napędnych:
- x – cztery osie
- y – trzy osie
- z – pięć osi
- jeśli parowóz liczył tylko dwie osie napędne, po literze T lub P nie stosuje się żadnej litery
- trzecia, a w przypadku parowozów dwuosiowych - druga litera: a lub b oznacza liczbę osi tocznych
I tak np. parowóz o układzie osi 1C (1-3-0) z tendrem doczepnym to Pya np. Pya2, tendrzak o układzie osi B (0-2-0) to T, np. T2.
Warto dodać, że w przypadku parowozów budowanych dla przemysłu nie stosowano jednolitego systemu ich oznaczania. I tak np. parowozy serii Śląsk były oznaczane jako "TKp" - a więc parowóz tendrzak towarowy o układzie osi D (0-4-0). Widać więc, że w tym oznaczeniu zrezygnowano z członu cyfrowego. Parowozy Ferrum, równie często spotykane na bocznicach zakładów przemysłowych, co parowozy Śląsk, oznaczano najczęściej jako "TKh" (a więc parowóz tendrzak towarowy o układzie osi C (0-3-0)), lub też rzadziej - na "modłę" PKP - jako TKh49.
[edytuj] Oznaczenia tendrów
Tendry oznacza się wg przykładowego schematu:
Pt6x48,
przy czym:
- pierwsza litera (wielka) – rodzaj parowozu, do jakiego tender jest przeznaczony:
- P – tender do parowozu przystosowanego do pracy z tendrem
- Z – tender do parowozu tendrzaka jako dodatkowy zbiornik węgla i wody
- druga litera – zawsze t
- cyfra *ndash; oznaczająca liczbę metrów sześciennych wody, którą może pomieścić tender
- litera (mała) – ilość osi tendra:
- x – cztery osie
- y – trzy osie
- brak – dwie osie
- liczba – tak w przypadku tendra jak i w przypadku parowozu, ostatnie cyfry w oznaczeniu serii określały - w przypadku parowozów/tendrów - polskiej konstrukcji - datę zatwierdzenia konstrukcji, w przypadku obcych konstrukcji - moc parowozu.
Warto dodać, że w praktyce oznaczenia tendrów wg powyższego schematu były niezwykle rzadko spotykane. Chodzi tu o trzeci w kolejności symbol - cyfrę oznaczającą pojemność wodną tendra. Kilka takich tendrów pracujących z parowozami Px48 (a więc oznaczonych jako Pt6x48) spotkać można było na kolejach pomorskich. Najczęściej jednak spotykano oznaczenia bez ww. symbolu. I tak współpracujące z parowozem Px48 tendry oznaczano jako Ptx48, a z siostrzaną serią Px49 - jako Pty49 (zamiast Pt4y49).
Warto jednak dodać, że parowozy budowane dla przemysłu najczęściej nie miały tabliczek. Niektóre maszyny posiadały takowe, ale były one najczęściej przerabiane z maszyn normalnotorowych przez maszynistów obsługujących maszyny przemysłowe. Parowozy wąskotorowe starszych serii a przede wszystkim na tor o szerokości 600 mm, jak też i wąskotorowe maszyny przemysłowe nie posiadały często w ogóle tabliczek. Najczęściej oznaczenia te malowano białą farbą na budce maszynisty i skrzyni wodnej tendra. Budkę maszynisty zdbiła w takich przypadkach tabliczka z biało-czerownym wizerunkiem orła z umieszczonym pod nim napisem "P.K.P." - jak na zdjęciu.
