Pedagogika kultury
Z Wikipedii
Pedagogika kultury — dział pedagogiki, którego zadaniem jest kształcenie osobowości przez dobra kultury. Człowiek tworzy kulturę, ale i kultura tworzy człowieka, dlatego potrzebne jest zarazem wychowanie do kultury, jak i przez kulturę. Przez to człowiek odróżnia się od innych stworzeń i staje się człowiekiem.
Podstawowym zadaniem pedagogiki kultury jest badanie zjawisk i nurtów kultury: rozpoznawanie ich, ocenianie, by w końcu wyciągać z nich wnioski do wychowania. Istotnym zadaniem jest również takie przygotowanie wychowawców, by mogli wychować młodzież do mądrego korzystania z kultury, do rozróżniania destrukcyjnych i konstruktywnych elementów kultury, oraz by mogli tworzyć kulturę opartą na wartościach wyższych.
Pedagogika kultury kształtuje człowieka w trzech wymiarach: rozumienia dziedzictwa kulturowego, umiejętności wykorzystywania go w życiu codziennym i tworzeniu kultury dla przyszłych pokoleń.
Jednym z zadań pedagogiki kultury jest badanie współczesnych nurtów kulturowych i wyciąganie z nich wniosków dla pedagogiki.
[edytuj] Pedagogika kultury
Subdyscyplina pedagogiczna, zajmująca się badaniem relacji pomiędzy kulturą a wychowaniem. Określana jest również jako:
- Pedagogika ludzkiej duchowości - termin zaczerpnięty z języka niemieckiego, oznacza naukę o duchu - tradycyjna nazwa nauk humanistycznych w tym ujęciu pedagogika kultury koncentruje się na całej scenie ludzkiej duchowości;
- Pedagogika humanistyczna - współczesne określenie, ten termin przypisuje pedagogikę do nauk humanistycznych, podkreśla jej humanistyczny charakter. Humanizm i wartości humanistyczne uznaje za podstawę całego systemu pedagogiki kultury (teoria, badania, praktyka);
- Pedagogika osobowości - w tym ujęciu zawiera się relacja kultura-wychowanie-osobowość.
Pedagogika kultury narodziła się na przełomie XIX i XX wieku, rozwijała się w Niemczech -centrum ówczesnej humanistyki. Powstała w opozycji do dominującego wówczas naturalizmu w filozofii, który definiował wszystkie zjawiska działaniem przyrody oraz psychologizmu i socjologizmu w pedagogice, które stosowały jednostronne podejście do badanych zjawisk. Pedagogika kultury sprzeciwiała się jednostronnościom na rzecz holistycznego ujmowania człowieka, uwzględniając trzy wymiary: biologiczny, psychologiczny i społeczny jednocześnie. W Polsce czas świetności pedagogiki kultury przypada na okres międzywojenny ('20 i '30 lata).
Trzy okresy w dotychczasowej historii polskiej pedagogiki kultury:
- Okres I od momentu powstania do 1948 roku - jest to okres klasycznej pedagogiki kultury, wówczas pedagogika zajmowała się duchowością człowieka
- Okres II od 1949-1989 - kres krytyki pedagogiki kultury i jej upadku, spowodowany przemianami politycznymi w Polsce. Pedagogika kultury kontynuowana była pod innymi nazwami i w ramach innych dyscyplin naukowych jak humanizm socjalistyczny czy pedagogika humanistyczna
- Okres III od 1989 - okres rewitalizacji, odbudowy oraz dalszego rozwoju pedagogiki kultury, dzięki staraniom prof Janusza Gajdy.
Komplementarny model współczesnej pedagogiki kultury:
- Studia nad dziejami myśli pedagogiki kultury i aktualizacja jej założeń
- Łączenie pedagogiki opisowej z normatywną tj.opis aktualnego stanu rzeczy oraz formułowanie nowych postulatów humanistycznych, ideałów
- Tworzenie teoretycznych i metodycznych podstaw praktyki pedagogiki kultury
- Humanistyczna orientacja w ramach różnych subdyscyplin pedagogicznych (propagowanie humanistyki) oraz interdyscyplinarne podstawy pedagogiki kultury
- Dwa skrzydła metodologii pedagogiki kultury:
- Filozoficzne - założenia w perspektywie hermeneutycznej i fenomenologicznej
- Empiryczne - oparte o badania jakościowe, studia kulturowo-edukacyjne.
Przedstawiciele klasycznej pedagogiki kultury i ich dzieła:
- Niemcy:
- Wilhelm Dithey "Wstęp do nauki o ludzkiej duchowości"
- Edward Spranger "Formy życia"
- Georg Kerschenteiner"Teoria kształcenia"
- Polska:
- Sergiusz Hessen "Podstawy pedagogiki"
- Zygmunt Mysłakowski "Pedagogika ogólna", "Państwo a wychowanie"
- Bogdan Nawroczyński"Zasady nauczania"
- Bogdan Suchodolski "Uspołecznienie kultury", "Kultura współczesna a wychowanie młodzieży"
- Florian Znaniecki "Humanizm i poznanie", "Upadek cywilizacji zachodniej", "Socjologia wychowania"
- Stefan Szuman"Talent pedagogiczny"
Kultura w ujęciu pedagogiki kultury:
Pedagogika w analizie zjawisk kulturowych łączy stosowane w innych naukach ujęcia antropologiczne i humanistyczne kultury. Pedagog rozpoczyna od opisu, wyjaśnienia poszczególnych zjawisk następnie wartościuje je. Określa aspekty pozytywne, konstruktywne w danej kulturze ale wskazuję również co należy przekształcić a nawet wyeliminować. Podstawą wartościowania w pedagogice kultury jest humanizm i jego założenia. Wyróżnia się kulturę obiektywną (odnoszącą sie do grup społecznych, w których żyjemy) i kulturę subiektywną (odnoszącą sie do człowieka, pojawia się koncepcja "kultury w człowieku").
Osobowość w ujęciu pedagogiki kultury:
Pedagogika kultury definiuje osobowość jako harmonijną i zarazem indywidualną strukturę duchową jednostki ludzkiej. Proces jej kształtowania nigdy sie nie kończy albo się jednostka doskonali albo ulega destrukcji, wymaga stałego potwierdzania w czynach i postawach jednostki. Pedagogika kultury wyróżnia trzy fazy rozwoju człowieka. Pierwsza faza: autonomia to okres wczesnego dzieciństwa, w którym dziecko nie posiada i nie przestrzega żadnych norm moralnych. Faza druga: heteronomia jednostka jest posłuszna prawom/normom nadawanym z zewnątrz przez rodziców, nauczycieli lub rówieśników. Faza trzecia: autonomia jednostka postępuje według własnych, samodzielnie ustalonych norm, tzw. wolność wewnętrzna.
Wychowanie w ujęciu pedagogiki kultury:
Jest to proces pełnożyciowy (dokonuje się poprzez wszystkie dziedziny, aspekty życia) i całożyciowy (trwa od narodzin do śmierci). Sergiusz Hessen wyróżnia trzy poziomy bytu ludzkiego i odpowiadające im trzy oblicza/poziomy wychowania. Na poziomie bytu biologicznego wychowanie to pielęgnacja i tresura, nauka podstawowych czynności życiowych i opieka. Na poziomie bytu społecznego wychowanie to urabianie, przekazywanie norm społecznych, wzorów zachowań, przygotowanie do życia w społeczeństwie. Na poziomie bytu duchowego wychowanie utożsamiane jest z kształceniem.Kształcenie się osobowości jednostki, prowadzące do jej autonomii, pełni życia i samorealizacji.
Pedagogika kultury swoje podstawowe twierdzenia opiera na triadzie kultura-kształcenie-osobowość. Człowiek żyje w określonych warunkach kulturowych, które wywierają duży wpływ na jego osobowość. Pedagogika kultury w oparciu o dobra kultury, poprzez przeżywanie i rozumienie tkwiących w niej wartości kształtuje osobowość jednostek. Potencjały wychowawcze dostrzega przede wszystkim w klasyce ale nie odrzuca kultury współczesnej, w której również wyróżnia pozytywne wartości.
Rola i zadania nauczyciela/wychowawcy z punktu widzenia pedagogiki kultury:
- N/W wprowadza w świat wartości, ukazuje je i przedstawia konsekwencje ich wyborów
- Przybliża wzory, ideały i umożliwia kontakty z dziełami kultury
- Towarzyszy wychowankom w codziennych wyborach
- Stawia nowe zadania, wyzwania wychowankom wspomagając ich rozwój
- Pomaga, podpowiada ale nie narzuca własnych wartości, pozwala wychowankom samodzielnie podejmować wybory
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Bibliografia:
- Encyklopedia Pedagogiczna. Red. Wojciech Pomykało. Warszawa: Fundacja Innowacja 1997, s.547-552
- J. Gajda, Pedagogika kultury w zarysie, Kraków: Impuls 2006
