Tiara

Z Wikipedii

Tiara - papieska korona, składająca się z trzech diademów (z tego powodu zwana też w łac. triregnum), wysadzana kamieniami szlachetnymi i perłami, ozdobiona na szczycie małym krzyżem. W tej formie używana od przełomu XIII/XIV wieku aż do 1965 roku, czyli do pontyfikatu Pawła VI, który przestał jej używać. Jej przedstawienie widnieje w godle Watykanu. Benedykt XVI jako pierwszy papież nie umieścił jej w swoim herbie papieskim (zastąpił ją mitrą).

Tiara to ozdoba nieliturgiczna i jako taka używana była tylko przy okazjach nie związanych z liturgią: procesjach ze świątyni i do niej, ceremonialnych procesjach papieskich oraz przy ogłaszaniu decyzji dogmatycznych. Papież, podobnie jak inni biskupi, używa mitry jako liturgicznego nakrycia głowy.

Po raz pierwszy tiara wspomniana jest w dziele "Vita" papieża Konstantyna, później pojawia się w tekście donacji Konstantyna.

W ewolucji tiary można wyróżnić trzy okresy. Pierwszy z nich to czas przed ozdobieniem papieskiego nakrycia głowy królewskim diademem. O nakryciu głowy, które przypominało biały hełm i zwane było camelaucum wspomina Constitutum Constantini. Być może w dolnej części camelaucum umieszczona była ozdoba w formie okręgu lecz z pewnością nie był to jeszcze diadem. Nie wiadomo, kiedy diadem pojawił się na tiarze. Z opisu, pochodzącego z IX wieku wynika, iż wówczas go jeszcze tam nie było, pomimo że nakrycie głowy papieża zwano wówczas regnum. Problem historykom sprawia fakt, iż do XII wieku tiara nie była przedstawiana w sztuce.

Przypuszcza się, iż dodatkowa ozdoba tiary, w postaci okręgu, pojawiła się w X wieku, kiedy to z tiary właśnie powstała mitra i koniecznym stało się odróżnienie obu nakryć głowy.

Drugi okres historii tiary przypada na okres przed pontyfikatem Bonifacego VIII (1294 - 1303). Z tego okresu pochodzi wiele przedstawień tiary. Wiemy dzięki nim, iż była ona wówczas ozdobiona jednym diademem.

Najważniejszy dla rozwoju tiary był pontyfikat Bonifacego VIII. Dokonany w 1295 roku spis przedmiotów, znajdujących się w papieskim skarbcu, dowodzi, iż wówczas tiara wyposażona była w jeden diadem. Bonifacy dodał do tiary drugi diadem. Czy przyczyną takiej decyzji było umiłowanie papieża do przepychu, czy też chęć podkreślenia podwójnej (świeckiej i duchowej) natury władzy papieży, do dzisiaj nie wiadomo.

Pierwsze wzmianki o trzech diademach na tiarze pojawiają się w spisie skarbca z roku 1315 lub 1316. Określenie dokładnej daty dodania trzeciej korony jest jednak niemożliwe. Rzeźba nagrobna Benedykta XI (1303 - 1304) przedstawia papieża w "starej" tiarze. Z kolei grób Klemensa V (1305 - 1314) został zniszczony przez kalwinistów. Nawet statua nagrobna Jana XXII (1316 - 1334) ukazuje papieża w tiarze z dwoma diademami. Najwcześniejszym przedstawieniem w sztuce tiary z trzema koronami jest więc dopiero posąg z grobu Benedykta XII (1334 - 1342). Jej resztki są obecnie przechowywane w muzeum w Awinionie.

Przedstawienia podwójnej tiary zdarzają się sporadycznie w sztuce aż do XV wieku. Od tamtego czasu w wyglądzie tiary nie nastąpiły znaczące zmiany.