Tragedia na Heysel
Z Wikipedii
Tragedia na Heysel – określenie wydarzeń, które miały miejsce 29 maja 1985 r., na brukselskim Stadionie Heysel. Przed finałowym meczem Pucharu Europy Juventus Turyn – FC Liverpool doszło do starć między angielskimi i włoskimi kibicami, w wyniku których śmierć poniosło 39 osób.
Wydarzenia te były emitowane na żywo przez wszystkie stacje telewizyjne, które wykupiły prawo do emisji tego meczu, w tym także przez Telewizję Polską. Zamieszki zaczęły się około godziny 19. Fani Liverpoolu bez problemu przedarli się przez małe ogrodzenie i zaatakowali kibiców Juventusu. Włoscy kibice zaczęli uciekać, tratując się nawzajem. Część osób została przygnieciona trzymetrową ścianą, która się zawaliła się pod naporem tłumu.
Mimo to mecz rozegrano, a Juventus – z Michelem Platinim i Zbigniewem Bońkiem w składzie – wygrał z Liverpoolem 1:0 zdobywając po raz pierwszy Puchar Europy.
Spis treści |
[edytuj] Tło wydarzeń
W maju 1985 roku Liverpool był jedną z najlepszych drużyn w Europie, będąc obrońcą Pucharu Europy wywalczonego rok wcześniej. W finale z 1984 roku "The Reds" pokonali po rzutach karnych Romę. Z ośmiu sezonów poprzedzających tragedię FC Liverpool czterokrotnie zdobywał Puchar Europy. Juventus z kolei był zdobywcą Pucharu Zdobywców Pucharów z roku 1984. W jego składzie grało wielu piłkarzy złotej kadry Włoch z 1982 oraz para fenomenalnych napastników: Zbigniew Boniek oraz Michel Platini – zdobywca Złotej Piłki w 1983, 1984 i 1985 roku. Obie te drużyny miały się spotkać w finale Pucharu Europy w 1985 roku.
[edytuj] 1984 – Liverpool vs. Roma
W roku poprzedzającym tragedię Liverpool także grał w finale Pucharu Europy, również z włoskim zespołem – AS Romą. Mecz odbywał się na rzymskim stadionie Romy - Stadio Olimpico. Faworytami byli Włosi, ale po zaciętej grze po regulaminowym czasie gry i 2 dogrywkach utrzymywał się wynik remisowy – 1:1. W rzutach karnych niespodziewanie zwyciężyli goście (4-2) i to oni na stadionie rywala cieszyli się ze zdobycia tytułu klubowych mistrzów Europy.
Po meczu doszło do kilkunastu awantur i bójek fanów obu drużyn, lecz mimo to sytuacja w mieście była spokojna. Dopiero późnym wieczorem do akcji ruszyli włoscy chuligani i doszło do otwartej konfrontacji. Włosi obierali na cel małe grupki pijanych fanów Liverpoolu atakowali ich, okradając ich przy tym oraz uciekali bezkarnie. Policja nie reagowała na zajścia na ulicach miasta w wyniku których, zostało poturbowanych i lekko rannych kilkunastu kibiców "The Reds".
Przed meczem na Heysel angielscy kibice zapowiedzieli rewanż za wydarzenia z Rzymu. Do Brukseli wyruszyli nie tylko fani Liverpool'u. Do stolicy Belgii wmaszerowały zwarte grupy pseudokibiców Luton, West Ham United, Newcastle United i FC Millwall.
[edytuj] Stadion Heysel
Na pierwszy rzut oka imprezę zorganizowano perfekcyjnie, ale były to tylko pozory. Stadion Heysel został wybudowany w 1930 roku i był złym miejscem do rozegrania meczu finałowego Pucharu Europy. Obliczony na 60 tysięcy widzów stadion nie spełniał nowoczesnych norm bezpieczeństwa oraz był źle zaprojektowany. Stadion miał małe sektory dla kibiców obu drużyn, a ponadto brakowało wyjść ewakuacyjnych. Niektóre części stadionu były w beznadziejnym stanie i wręcz się kruszyły. Stare mury były słabe i zmurszałe.
Peter Robinson, zastępca kierownika klubu FC Liverpool, ostrzegał o ryzyku grania tego meczu na Heysel. Jego uwagi i prośby o rozegranie finału na innym stadionie zostały zignorowane przez UEFA.
Organizatorzy fatalnie podzielili widownię. Dla kibiców angielskich przeznaczono sektroy "X" i "Y" znajdujące się po lewej stronie trybuny honorowej, pod tablicą świetlną. Sektory po prawej stronie trybuny honorowej zarezerwowano dla ponad 10 tysięcy kibiców z Włoch. W sektorze "Z" przylegającym do angielskiego sektora "Y" wedle planów organizatorów zasiąść mieli kibice neutralni, głównie Belgowie. Sektory "Y" i "Z" oddzielono dwiema wysokimi, metalowymi siatkami rozpiętymi na metalowych słupkach.
Belgowie dużą część kupionych legalnie biletów odsprzedali Włochom i Anglikom. Na dzień przed meczem miejscówki w sektorze "Z" kosztowały kilkadziesiąt razy więcej niż w kasie. Poza tym na czarnym rynku krążyło wiele nielegalnych biletów na miejsca, których na stadionie nie było. Wiele osób weszło na stadion przeskakując tylko małe ogrodzenie, które otaczało stadion dookoła. Liczba policjantów okazała się niewystarczająca, zaś służby porządkowe zlekceważyły duże ilości upojonych alkoholem fanów.
[edytuj] 29 maja 1985
[edytuj] Konfrontacja
Kibice zapełnili stadion Heysel na godzinę przed meczem. Napięcie rosło. Kibice drużyn przeciwnych, oddzieleni od siebie 3-metrową siatką ogrodzenia, zaczęli się obrzucać obraźliwymi epitetami. Wkrótce wrzaski i skandowania nasiliły się.
O godz. 19.30, na 45 minut przed zaplanowanym rozpoczęciem meczu, rozwydrzeni, często pijani, brytyjscy fani z sektorów X i Y zaczęli rzucać butelkami i kawałkami betonu w grupę kibiców Juventusu, zajmujących pobliski sektor Z. Gdy Włosi zaczęli się wycofywać, Brytyjczycy zniszczyli ogrodzenie... Pilnowało go zaledwie 5 policjantów belgijskich w galowych mundurach. Nie mogli oni powstrzymać uzbrojonych w butelki, kije, kastety i części ogrodzenia angielskich chuliganów.
To był widok przypominający atak partyzantów – wspominał wkrótce po wydarzeniach włoski kibic, Giampietro Donamigo. Podeszli ławą do ogrodzenia i zaczęli rzucać butelki. Niektórzy z nas odpowiadali groźbami, ale większość była przerażona. Próbowaliśmy usunąć się im z drogi, wtedy zaczęło się na dobre. Zapanowała panika, tratowano się wzajemnie w ucieczce, gdy chuligani z Wysp zniszczyli ogrodzenie... Pamiętam chłopaka, który klęcząc błagał o litość. Pomyślałem sobie – co za głupiec... Tymczasem jeden z Brytyjczyków zamierzał mnie zaatakować, wywijając stalowym prętem. Wyglądał jak zwierzę, jak bestia. Ślina ciekła mu z ust, jego oczy były dzikie, musiał być pod wpływem narkotyków. Myślałem, że zbliża się mój koniec.
Chociaż fani Liverpoolu byli uzbrojeni, kilku kibiców Juventusu stawiło im opór. Reszta ratowała się paniczną ucieczką, przeskakując ogrodzenie z siatki i murek (ok. 1,2 m) oddzielający trybuny od boiska. Inni wspinali się na 3-metrowy mur, stanowiący krawędź trybun. Jednak setki znalazły się w pułapce. Gdy angielscy chuligani ruszyli po raz trzeci, stłoczeni pod murem kibice, w znakomitej większości Włosi, wpadli w panikę. Depcząc, tratując sąsiadów wspinali się na wysoki, ceglany mur – byle dalej od bijących Anglików.
Nagle nacisk napierającego tłumu spowodował zawalenie się części betonowej ściany sektora trybuny, bliższej boiska. Runęło też metalowe ogrodzenie. Fragmenty muru przygniotły włoskich kibiców. Inni, uciekający w panice tratowali się... Widziałem ludzi stratowanych na śmierć przez opanowany paniką tłum – wspominał jeden z włoskich kibiców.
Zginęło 39 osób, a ponad 425 osób odniosło rany i lżejsze obrażenia. Widziałem za dużo. Widziałem śmierć na stadionie – powiedział pewien Włoch, naoczny świadek tragedii. To nie jest sport. To jest wojna – powiedział po meczu jeden z belgijskich ratowników Czerwonego Krzyża.
[edytuj] Imienna lista zabitych
Dla 39 kibiców, mecz finałowy pomiędzy Liverpoolem a Juventusem z 29 maja 1985 był ostatnim, w jakim mogli wziąć udział. Wśród ofiar przeważali Włosi - 32 osoby, ponadto wśród nich znajdowało się: 4 Belgów, 2 Francuzów i Irlandczyk. Jedną z 39 osób, które zginęły było 11-letnie dziecko - Andrea Casula.
|
|
W nawiasie podany jest wiek ofiar (tylko przy ofiarach z Włoch).
[edytuj] Akcja ratunkowa
Policja oraz służby porządkowe były zdumione całą tą sytuacją i zdecydowanie za późno zareagowały. Nie potrafiły zapanować nad szalejącym tłumem. Widząc całą tą sytuację, fani Juve próbowali przedostać się do sektorów zajmowanych przez chuliganów Liverpoolu. Jednak policja poradziła sobie z tymi atakami. Niektóre ofiary zostały przeniesione pod ukrytą część stadionu, ale i tak większość pozostawała na trybunach. Pomocy udzielali przypadkowi lekarze znajdujący się na stadionie, gdyż służb medycznych było zbyt mało. Po półgodzinie wokół stadionu ustawiono namioty polowe w których udzielano pomocy lżej rannym, zaś ciężej poszkodowani zostali przewiezieni do brukselskich szpitali karetkami i helikopterami. Finałowy mecz pokazywało około 60 stacji telewizyjnych, a ich widzowie mogli obejrzeć wstrząsające obrazy z Heysel.
Dopiero po prawie dwóch godzinach, policja zdołała zaprowadzić porządek, częściowo za sprawą "wyczerpania" brytyjskich pseudokibiców. Gdy sytuacją została całkowicie opanowana, na murawę boiska wyszli kapitanowie obu drużyn i zapowiedzieli wznowienie meczu. Zwłaszcza belgijska policja obawiała się, że wypuszczenie ze stadionu blisko 60 000 rozwścieczonych kibiców skończy się zamieszkami na niewyobrażalną skalę oraz zdemolowaniem miasta.
[edytuj] Juventus Turyn 1 – 0 FC Liverpool
Mecz rozpoczął się około godziny 21.40.
Mecz był bardzo wyrównany - obie drużyny zażarcie się broniły, stwarzając tylko kilka sytuacji podbramkowych. Jedyna bramka padła w 57 minucie, gdy w polu karnym sfaulowany został Zbigniew Boniek. Rzut karny na gola zamienił Platini, który po meczu przepraszał za radość po zdobytym golu, tłumacząc się, że nie wiedział o liczbie ofiar.
- Juventus (trener Giovanni Trapattoni):
Stefano Tacconi; Favero, Antonio Cabrini, Sergio Brio, Gaetano Scirea (kapitan); Massimo Bonini, Michel Platini, Marco Tardelli; Briaschi (84' Prandelli), Paolo Rossi (89' Vignola), Zbigniew Boniek.
- Liverpool (trener Joe Fagan):
Bruce Grobbelaar; Phil Neal (kapitan), Jim Beglin, Mark Lawrenson (4' Gary Gillespie), Alan Hansen; Steve Nicol, Kenny Dalglish, Ronnie Whelan, John Wark; Ian Rush, Paul Walsh (46' Craig Johnston)
Po meczu kilku włoskich piłkarzy wykonało rundę honorową. Prezes UEFA Jacques Georges wręczył drużynie Juventusu puchar. To wtedy francuski piłkarz Juve, Michel Platini wypowiedział znamienne słowa – Puchar odebraliśmy w szatni. To nie była moja wizja futbolu.
[edytuj] Po meczu
W Europie, choć już przyzwyczajonej do wybryków angielskich hooligans, odezwały się głosy potępienia tego, co wydarzyło się w "czarnym dniu" futbolu.
Po tragedii na Heysel londyński "The Times" napisał: Trudno oprzeć się konkluzji, że gra w piłkę to gra ze śmiercią.
Futbol przeżył najczarniejszą godzinę swych dziejów – napisał boński "General Anzeiger".
We Włoszech zapanowała żałoba i oburzenie. Gazety nie szczędziły ostrych słów potępienia. Masakra na stadionie – rzymska "La Repubblica".
Barbarzyńcy są wśród nas... – mediolański "Il Giornale".
Papież Jan Paweł II wysłał telegram do arcybiskupa Turynu, w którym znalazły się takie słowa – barbarzyńska przemoc.
We włoskim senacie zastanawiano się nad wytoczeniem procesu brytyjskim fanom...
Guenter Netzer, piłkarz, a w 1985 r. trener powiedział: Nie można ich (Brytyjczyków) nazywać kibicami futbolu. To kryminaliści. Przychodzą na mecze, by sprawiać kłopoty.
Źle się dzieje w królestwie angielskim. Ten dumny i dzielny Albion, tak skory do pouczania wszystkich w sprawach zachowania i moralności, zrobiłby lepiej, gdyby najpierw uprzątnął własne podwórko – napisał popularny, francuski "Le Parisien Libere".
To był wieczór hańby i tragedii – powiedział ówczesny minister sportu Wielkiej Brytanii, Neil Macfarlane po tragedii w Brukseli. Rząd pani Margaret Thatcher ogłosił, że przeznaczy 317 500 dolarów na specjalny fundusz pomocy rodzinom ofiar i rannych.
Stadion Heysel przez prawie 10 lat od czasu tragedii był areną zawodów lekkoatletycznych, lecz nigdy już nie rozegrano na starym obiekcie meczu piłkarskiego. W 1995 stadion został rozebrany, a na jego gruzach wyrósł nowoczesny 50 000 tysięczny Koning Boudewijnstadion (Stadion króla Baudouina I). W 1996 na stadion powrócił football – został rozegrany towarzyski mecz pomiędzy reprezentacjami Belgii i Niemiec. 8 maja 1996 na nowym Heysel odbył się finał Pucharu Zdobywców Pucharów w którym to Paris Saint-Germain pokonało Rapid Wiedeń 1–0. Do 2005 roku nie było formalnie żadnej informacji upamiętniającej tragedię z 29 maja 1985 roku.
[edytuj] Piłkarze o tragedii
Zbigniew Boniek powiedział – przed kolejnym spotkaniem Juventus-Liverpool w 1/4 finału tegorocznej Ligi Mistrzów: Proszę nie wierzyć nikomu, kto mówi, że w tym całym zamieszaniu trudno było zorientować się dokładnie, co się stało. Wiedzieliśmy, na 99,9 procent, co się wydarzyło: śmierć, powaga sytuacji, wybuchowa atmosfera wisiały nad stadionem. Powtarzam, wiedzieliśmy wszystko. Nie chcieliśmy grać, ani Liverpool. UEFA nam nakazała. Powiedziano, że jeśli nie wyjdziemy na boisko, sytuacja jeszcze się pogorszy. Telefonów komórkowych jeszcze wtedy nie było i wielu fanów Juventusu nie wiedziało, ilu ludzi zginęło w sektorze Z. Człowiek z UEFA powiedział mi – jeśli odmówicie gry, oni się o tym dowiedzą.
A były pomocnik Juventusu, Francuz Michel Platini, który strzelił gola z karnego, podyktowanego przez sędziego w wątpliwej sytuacji, rzadko dotąd mówił o Heysel i obiecał sobie, że nigdy nie wróci na miejsce tragedii. Jednak pewnego dnia, być może będzie musiał, jako przyszły prezydent UEFA. Może się zdarzyć, że będzie musiał wręczać puchar na stadionie, wybudowanym na fundamentach dawnego Heysel, dziś im. Króla Baudouina. Sięgając pamięcią wstecz, Platini – odmiennie niż jego partner i przyjaciel Zbigniew Boniek – mówi, że piłkarze nie zdawali sobie sprawy ze skali tragedii. Dowiedzieli się o wszystkim później. Drużyny były w swych szatniach, gdy powiedzieli nam, że rozpoczęcie meczu będzie opóźnione. O rozmiarach tragedii dowiedzieliśmy się z gazet, następnego dnia. Jednak ten wieczór nie miał nic wspólnego z futbolem. Puchar musieli nam przynieść do szatni. Nigdy tam nie wróciłem i wolałbym nie rozmawiać o Heysel. Muszę wyznać, że nie byłbym w stanie, zarówno psychicznie jak fizycznie powrócić tam znowu.
Legenda Liverpoolu Kenny Dalglish, nigdy nie zapomni co się stało tego wieczoru: Nie mogę rozgrzeszać fanów Liverpoolu za to co zrobili(...). Dalglish przyznał, że dowiedział się dokładnie co się stało na stadionie, dopiero następnego dnia rano. Opuszczając hotel widzieliśmy włoskich fanów, niektórzy płakali, niektórzy byli wściekli i uderzali pięściami w nasz autobus. Nie dziwię się przecież właśnie zmarło ich 39 przyjaciół. Potrzebowaliśmy dużo policji, żeby się wydostać z hotelu. Pamiętam jednego mężczyznę który przyłożył swoją twarz do okna, dokładnie tam gdzie ja siedziałem i zaczął płakać. Było mi bardzo głupio. Chodzimy na mecze, żeby oglądać piłkę nożną, a nie żeby patrzeć jak ludzie giną. Piłka nożna nie jest aż tak ważna. Żaden najlepszy mecz nie jest tego wart.
[edytuj] Konsekwencje
Po tej tragedii FC Liverpool został wykluczony przez UEFA z rozgrywek pucharowych na 6 lat, zaś inne angielskie kluby na 5 lat walce o europejskie trofea. Właśnie z tego powodu w roku 1985 nie wyłoniono zwycięzcy Superpucharu Europy. Zwycięzca Pucharu Europy, którym był Juventus miał zmierzyć się z triumfatorem Pucharu Zdobywców Pucharów – FC Everton, którego obowiązywał już zakaz gry nałożony przez UEFA, Juventus Turyn zdobył Superpuchar Europy bez gry.
[edytuj] Lista klubów, które nie wystąpiły w europejskich pucharach
| Klub | Puchar Europy | Puchar UEFA | Puchar Zdobywców Pucharów |
|---|---|---|---|
| Everton | 1985-86, 1987-88 | 1988-89 | 1986-87 |
| Liverpool | 1986-87, 1988-89, 1990-91 | 1985-86, 1987-88 | 1989-90 |
| Arsenal | 1989-90 | 1987-88 | |
| Norwich City | 1985-86, 1987-88, 1989-90 | ||
| Tottenham Hotspur | 1985-86, 1987-88 | ||
| Southampton | 1985-86 | ||
| Manchester United | 1986-87, 1988-89 | 1985-86 1991.10.05 | |
| West Ham United | 1986-87 | ||
| Sheffield Wednesday | 1986-87 | ||
| Oxford United | 1986-87 | ||
| Nottingham Forest | 1988-89, 1989-90 | ||
| Luton Town | 1988-89 | ||
| Queens Park Rangers | 1988-89 | ||
| Derby County | 1989-90 | ||
| Coventry City | 1987-88 | ||
| Wimbledon | 1988-89 |
[edytuj] Upamiętnienie
[edytuj] Euro 2000
Podczas Euro 2000 reprezentacja narodowa Włoch, w której to znalazło się kilku graczy Juventusu, 2 swoje mecze rozegrała na stadionie króla Baudouina I. Pojedynki z 14 czerwca z Belgią (2-0) oraz ćwierćfinał 24 czerwca z Rumunią (2-0) zostały rozegrane w podniosłej atmosferze. Przed każdym z tych pojedynków piłkarze obu drużyn uczcili pamięć ofiar minutą ciszy, zaś włoscy piłkarze pozostawili kwiaty na krzesełkach.
[edytuj] Liga Mistrzów 2005
W 2005 roku, 20 lat po tragedii na Heysel, obie drużyny: Juventus Turyn i FC Liverpool spotkały się w ćwierćfinale tych rozgrywek. Był to ich pierwszy mecz od czasu pamiętnego finału Pucharu Europy. 5 kwietnia 2005 na stadionie Liverpoolu – Anfield rozegrano pierwszy mecz, który miał szczególną oprawę. Obie jedenastki na murawę wprowadzili Michel Platini i Ian Rush. Nieśli oni transparent na którym widniały herby obydwu klubów oraz hasło: "IN MEMORY AND FRIENDSHIP". Piłkarze zaś uczcili 39 ofiar meczu na Heysel minutą ciszy podczas to której angielscy fani z kartonów utworzyli na trybunach napis: "AMICIZIA" – po włosku oznaczający "PRZYJAŹŃ". Reakcje fanów Juventusu były bardzo różne i skrajne – większość kibiców Juve oklaskiwało ten gest, lecz byli również tacy którzy odwrócili się plecami mając w pamięci te straszne chwile z 1985 roku.
[edytuj] 20 lat po Heysel
20 lat po tragedii z 29 maja 1985 r., obok przebudowanego od fundamentów stadionu w Brukseli, noszącego obecnie imię Króla Baudouina, stanął pomnik pamięci 39 ofiar. Zastąpił skromną plakietkę, upamiętniającą tamtą tragedię. Pomnik ma kształt zegara słonecznego, o powierzchni 60 m², ze świetlnymi żłobieniami, symbolizującymi każdą z 39 ofiar. Projektantem monumentu z nierdzewnej stali jest Francuz Patrick Rimoux. Na pomniku wyryte są słowa poematu brytyjskiego twórcy W. H. Audena ("Funeral Blues"), wyrażające smutek trzech narodów, włoskiego, francuskiego i belgijskiego.
