Tylne zębatki rowerowe

Z Wikipedii

Tylne zębatki rowerowe - część układu napędowego roweru montowana na piaście tylnego koła, umożliwiająca zmianę biegów przy pomocy przerzutki i jednocześnie zapewniająca przenoszenie energii mechanicznej uzyskiwanej w wyniku obracania korb nogami rowerzysty na tylne koło roweru, która to energia wcześniej przenoszona jest przez przednie zębatki i łańcuch na wcześniej wspomniane zębatki tylne.

[edytuj] Konstrukcja i typy samych zębatek

Rozstaw i ogólny kształt zębów jest jednakowy w olbrzymiej większości tylnych zębatek spotykanych na rynku. Odległość między dwoma zębami wynosi zawsze 0,5 cala (ok. 13 mm), podobnie jak w przednich zębatkach. Kształt zębów jest również znormalizowany. Zęby są ścinane w kształt wklęsłej hiperboli o ściśle znormalizowanych wymiarach.

Zębatki różnią się jednak rodzajem nacięć na bocznych ściankach, których zadaniem jest łatwiejsze przechodzenie łańcucha z jednej zębatki na drugą w momencie zmiany biegu, pod warunkiem stosowania zgodnego z danym systemem nacięć łańcucha. Najczęściej spotykanymi normami w tym zakresie są narzucone przez firmę Shimano systemy UG, HG i IG, które są bardziej szczegółowo opisane pod hasłem przednie zębatki rowerowe.

Zębatki są wykonywane ze stopów aluminium, stali a w najdroższych wariantach tytanu. Zazwyczaj z aluminium wykonuje się zębatki o największej liczbie zębów, zaś zębatki mniejsze wykonuje się ze stali chromowo-molibdenowej lub tytanu. Droższe odmiany zębatek mają konstrukcję ażurową, z dodatkowymi otworami uleżeniowymi wierconymi w celu zminimalizowania ich masy, przy zachowaniu dobrej wytrzymałości mechanicznej.

[edytuj] Konstrukcja i sposoby montowania zestawów zębatek do piasty

W najprostszym wariancie, w rowerach nie posiadających zewnętrznej przerzutki, występuje tylko jedna zębatka tylna, zwykle nakręcana wprost na wałek tylnej piasty, lub nawet tworząca z nim jedną całość.

W rowerach z tylną przerzutką występuje od 3 do nawet 10 zębatek. Najmniejsze stosowane zębatki posiadają 11 zębów, zaś największe 36. Czym większa rozpiętość rozmiarów największej i najmniejszej zębatki w zestawie, tym większy zakres przełożeń. Z drugiej jednak strony, czym większe różnice liczby zębów w następujących po sobie zębatkach, tym trudniej jest zmieniać biegi. Najlepszym sposobem połączenia dużego zakresu przełożeń z łatwością zmiany biegów jest zwiększanie liczby zębatek. Pociąga to jednak za sobą konieczność zmniejszania szerokości łańcucha, co zmusza dla utrzymania jego wytrzymałości stosowanie coraz droższych materiałów do jego produkcji. W rowerach górskich zestawy składają się z zębatek różniących się od siebie kolejno o 1, 2, 3 a nawet 4 zęby. Np. typowy zestaw kasety z 8 zębatkami do roweru górskiego to 11-12-14-16-18-21-24-28-32 zęby. W rowerach szosowych większość zębatek w zestawie różni się od swoich sąsiadów o 1 ząb i tylko największe mogą różnić się o 2 zęby. Np. typowy zestaw kasety z 8 zębatkami do roweru szosowego to 12-13-14-15-16-17-19-21 zębów.

Zestawy zębatek tylnych posiadają kilka różnych konstrukcji łączenia z piastą, które wymuszają też określoną konstrukcję samej tylnej piasty. Są to:

• Nierozbieralne systemy ze zintegrowanym wolnobiegiem (sprzęgło jednokierunkowe) - ich wadą jest to, że uszkodzenie choć jednej z zębatek wymaga wymiany całego mechanizmu, oraz to, że mechanizm wolnobiegu jest w nich otwarty i nie uszczelniony. Ich zaletą jest natomiast prostsza konstrukcja piasty, dzięki czemu cena zestawu piasta + zębatki jest dużo niższa niż w systemach z bębenkiem. Tego rodzaju systemy występują w najtańszych grupach osprzętu i obecnie powoli znikają z rynku.
• Nierozbieralne systemy kasetowe zakładane na bębenek. W systemach tych zębatki tworzą jedną, nierozbieralną część, którą jednak montuje się na bębenek piasty, w którym ukryty jest mechanizm wolnobiegu. Dzięki temu mechanizm ten można dobrze uszczelnić i nie trzeba go wymieniać przy każdym uszkodzeniu zębatek. Systemy takie występują w średnio drogich grupach osprzętu.
• Rozbieralne systemy kasetowe zakładane na bębenek. W systemach tych, zębatki są również łączone w kasetę, ale kasetę tę można rozmontowywać na pojedyncze zębatki, co umożliwia wymianę poszczególnych zębatek. Zestawy takie są spotykane w droższych grupach osprzętu. W najdroższych grupach osprzętu, część zębatek (3-5 największych) dla zmniejszenia masy jest montowana na specjalnym aluminiowym pająku i tworzy jedną, nierozbieralną część, zaś pozostałe montuje się na bębenek oddzielnie. Rozwiązanie to jest podyktowane faktem, że mniejsze zębatki podlegają większym siłom ścinającym, szybciej się więc zużywają.