Zapałki
Z Wikipedii
Zapałki - służące do rozpalania ognia i specjalnie w tym celu przygotowane przedmioty w formie krótkich patyczków z drewna (rzadziej - pasków tektury) nasączonych dodatkowo w całości lub części substancją ułatwiającą spalanie, których końce są pokryte masą ulegającą zapłonowi wskutek tarcia; końcówka taka nazywana jest główką (lub łebkiem) zapałki.
Obecnie większość zapałek ulega zapłonowi wyłącznie wskutek odpowiednio energicznego potarcia ich główki o specjalnie przygotowaną powierzchnię (tzw. draskę). Praktycznie wyklucza to niekontrolowany samozapłon wskutek przypadkowego potarcia o inne powierzchnie. Jednak dość długo stosowano zapałki fosforowe zapalające się przy energicznym potarciu o każdą suchą i szorstką powierzchnię (np. podeszwę buta).
Zapałki, krótkie patyczki z drewna lub z tektury, których końce (główki) są pokryte łatwo palną masą składającą się głównie z chloranu potasu, siarczku antymonu, siarki, barwników i zmielonego szkła nadającego główce szorstkość w celu zwiększenia tarcia; drewienka zapałki są nasycone ciekłą parafiną ułatwiającą ich zapalanie oraz ortofosforanem sodu zapobiegającym ich żarzeniu się po zgaszeniu płomienia; masa do pocierania (na pudełku) zawiera fosfor czerwony, zmielone szkło i spoiwo; potarcie główki zapałki o bok pudełka powoduje wzrost temperatury do ok. 200°C i zapalenie się główki (efekt reakcji chemicznej między fosforem i chloranem potasu), a następnie drewienka; takie zapałki (zwane niekiedy zapałkami szwedzkimi lub bezpiecznymi) wynalazł Szwed J.E. Lundström, który w 1855 rozpoczął ich produkcję na skalę przemysłową; na przeł. XIX i XX w. zaczęto wytwarzać zapałki zapalające się przy potarciu o każdą twardą powierzchnię, główki tych zapałek były pokryte masą zawierającą fosfor biały (trujący) lub siarczek fosforu (próby użycia fosforu białego do produkcji zapałek podejmowano już w latach 30. XIX w.).
[edytuj] Historia
- 507 – w Chinach wynaleziono pierwsze zapałki. Zwano je „ognistym calowym patykiem” i składały się z patyka sosnowego z główką z siarki.
- 1805 – w Paryżu K. Chancel, asystent chemika francuskiego, wyprodukował pierwsze europejskie zapałki. Ich zapalenie następowało przez zanurzenie w stężonym kwasie siarkowym.
- 1826 – angielski aptekarz John Walker wynalazł zapałki składające się z chloranu potasowego, siarczku antymonu i krochmalu. Zapalały się przez potarcie o szklisty papier.
- 1833 – Anglik S. Jones zaczął produkować w Londynie zapałki fosforowe.
- 1836 – w USA w stanie Massachusetts uruchomiono pierwszą fabrykę zapałek.
- 1845 – chemik Anton von Schrotter odkrył czerwony fosfor, którego zaczęto używać do produkcji zapałek po 1852.
- 1855 – Szwed J. E. Lundrstom wyprodukował pierwsze zapałki bezpieczne tzw. zapałki szwedzkie.
- 1893 – Schwierung wynalazł zapałki zapalające się o każdą powierzchnię (składające się z ołowianu potasowego K4PbO4 i fosforu czerwonego).
W Częstochowie znajduje się Muzeum Produkcji Zapałek z działającą linią produkcyjną z początku XX w., galerią rzeźb z zapałek oraz wystawą filumenistyczną (etykiet zapałczanych).