Komunistička partija Jugoslavije
From Wikipedia
Komunistička partija Jugoslavije, kasnije Savez komunista Jugoslavije je naziv za političku partiju komunističke orijentacije koja je bila na vlasti u Jugoslaviji od kraja drugog svjetskog rata do svog raspada početkom 1990. godine.
Osnovana je 1919. pod nazivom Socijalistička radnička partija (komunista) okupivši članove i simpatizere raznih socijaldemokratskih i socijalističkih stranaka iz zemalja koje su godinu dana ranije ušle u novostvorenu Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca. Poticaj stvaranju je dala i oktobarska revolucija u Rusiji, te je SRPJ (k) uskoro postala članicom Komunističke Internacionale. Godine 1920. je na svom drugom kongresu u Vukovaru promijenila ime u Komunistička partija Jugoslavije.
Iste godine je KPJ Obznanom ograničen, a godinu dana kasnije Zakonom o zaštiti države zabranjen rad. KPJ je otada djelovala u ilegali, a od 1924. do 1931. kao službeni program imala razbijanje Jugoslavije, odnosno njenu zamjenu balkanskom federacijom sovjetskih republika.
Zbog sve veće marginalizacije KPJ u javnosti, više orijentiranoj na nacionalna nego socijalna pitanja, 1937. su osnovane posebne podružnice KPJ pod imenom Komunistička partija Slovenije i Komunistička partija Hrvatske. Iste godine je na čelo KPJ došao Josip Broz Tito koji će na njenom čelu ostati do svoje smrti 1980.
Nakon što je u drugom svjetskom ratu Kraljevina Jugoslavija okupirana od strane sila Osovine, KPJ je organizirala pokret otpora koji je, osim oslobođenja zemlje od okupatora, kao svoj program imao njenu reorganizaciju na socijalističkim i federalnim načelima. Zbog ovog potonjeg KPJ i njena paravojna formacija - partizani - su imala podršku u svim krajevima Jugoslavije, za razliku od rojalističkih četnika koji su bili uglavnom ograničeni na područja sa srpskom većinom. Nakon kapitulacije Italije, partizani su se nametnuli kao najjača vojna formacija u Jugoslaviji te de facto počeli preuzimati vlast, koja je 1946. formalizirana stvaranjem Federativne narodne republike Jugoslavije.
Po dolasku na vlast, KPJ je postala od Jugoslavije načinila jednopartijsku državu u kojoj se ispočetka uvodio socijalizam po sovjetskom modelu - uključujući nacionalizaciju sve industrije i kolektivizaciju poljoprivrednog zemljišta. Taj je kurs nakon rezolucije Informbiroa 1948. i raskida sa SSSR-om napušten, a od 1950. se umjesto toga uvodi socijalističko samoupravljanje kao društveno-ekonomski model i ideologija države. Od 1952. KPJ mijenja ime u SKJ.
Ti su procesi 1960-ih doveli i do promjena u samoj KPJ gdje se se sve više javljaju ideje i pojedinci koji odbacuju ideološke dogme. Međutim, te su promjene zaustavljene nakon 1971. kada je masovni pokret u Hrvatskoj iskorišten kao povod za obračun sa svim liberalnijim strujama unutar SKJ.
Nakon toga u SKJ ponovno jačaju dogmatske snage, koje uporište imaju u modificiranoj ideologiji socijalističkog samoupravljanja, bližoj anarhističkim idejama 19. vijeka nego klasičnog marksizmu. Njihova primjena u praksi je pridonijela zaustavljanju privrednog rasta, a on je nakon Titove smrti doveo do sve većih nesuglasica među republikama i pokrajinama po pitanju daljeg razvoja i uređenja države.
Ti su sporovi eskalirali kada je krajem 1980-ih na čelo Saveza komunista Srbije došao Slobodan Milošević te uz korištenje srpskog nacionalizma preuzeo vlast nad partijskim organizacijama Vojvodine, Crne Gore i Kosova. Ti su događaji doveli do konačnog raskola na XIV kongresu SKJ u januaru 1990. godine i izlaska slovenske, a potom hrvatske Partije iz SKJ.
Nakon toga su se sve republičke partijske organizacije transformirale u reformirane komunističke, odnosno socijaldemokratske stranke od kojih je Demokratska partija socijalista Crne Gore dan-danas na vlasti.
[uredi - уреди] V. također
- Popis političkih stranaka nastalih od Saveza komunista Jugoslavije
- Titoizam
- Savez socijalističke omladine Jugoslavije
- Socijalistički savez radnog naroda Jugoslavije
[uredi - уреди] Vanjski linkovi
| Drugi svjetski rat u Jugoslaviji | ||||||
| Sudionici | Glavni događaji | Bojišta | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
Sudionici:
|
Najvažniji događaji:
Ratni zločini:
|
Drugi svjetski rat u Jugoslaviji po budućim republikama, pokrajinama i regijama:
|
||||
