Şapsığ Ulusal Rayonu

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Şapsığ Ulusal Rayonu (Adigece:Шапсыгъэ Националнэ Район),Rus SFSC'nde Krasnodar Kray'a bağlı olarak,1924-1945 yılları arasında yaşamış olan etnik-bölgesel bir yönetim birimi.

Konu başlıkları

1 Tarih
2 Şapsığ rayonuna ilişkin yönetim merkezi ve sınır değişiklikleri
3 Rayonun feshi
4 Kaynaklar

[değiştir] Tarih

1864 Adıge deportasyonu sırasında bazı Şapsığ kalıntıları iç sürgün yoluyla Kuban oblastında Orta Kuban ve Orta Laba ırmaklarının solundaki düzlük yerlere yerleştirilmişlerdi.Bunların bir bölümü,1880 yılı sonrasında yeniden sivil yerleşime açılan Karadeniz kıyısındaki eski yerlerine dönmüşlerdir.Burada yaşayan Şapsığlar,1922'de,Karadeniz kıyısında,kuzeyde Pşada Irmağından başlayıp güneyde Soçi'yi de (Saçe) içine alan bir kıyı şeridi üzerinde,Rusya SFSC'ne üye bir özerk cumhuriyet kurma kararı aldılar.Karar onanmak üzere Moskova'da yetkili makamlara sunuldu.

Bu arada Şapsığ Cumhuriyeti'nin kurulmasına önderlik edenlerden Türkiyeli ve İstanbul'da yayınlanan Ğuaze (Гъуазэ) gazetesi başyazarı da olan Avukat Yusuf Suat Neğuç (1877-1930) ve kardeşi Ali Neğuç,Türk ajanı olmak ve halkı kışkırtmakla suçlanarak Sibirya'ya sürüldüler. Cumhuriyet talebi de,statü düşürülerek,23 Eylül 1924'te Şapsığ Ulusal Rayonu biçiminde onandı.

[değiştir] Şapsığ rayonuna ilişkin yönetim merkezi ve sınır değişiklikleri

Rayonun merkezi,ilkin Karadeniz kıyısındaki Tuapse kenti (Adıgece:Т1уапсэ) idi,ardından merkez,1930'da kıyıdan alınıp,içeride Aşe Irmağı boyundaki Kalej köyüne (Rusça:Krasnoaleksandrovskiy II) taşındı ve rayonun denizle bağlantıları kesilerek,idari ve ekonomik tecrit yoluna gidildi.Tepkiler üzerine merkez,1931'de kıyıdaki Sovet Kvace köyüne taşındı ve deniz kıyısından toprak verildi.1934'te yönetim merkezi,yine kıyıda bulunan ve Şapsığların yoğun olduğu Psışuape (Псыш1уапэ,Rusça:Lazarevsk) beldesine taşındı.Rayon toprakları,Şapsığların çoğunu içerecek bir biçimde genişletildi.

İlkin 5 köy sovyetini (bucak) içine alan,yüzölçümü 746 km.kare,Şapsığ nüfusu da 6.500 kadar olan (1) Şapsığ Ulusal Rayonu'nun toprakları,1934'te genişletilmişti.Ama,yönetim merkezi nakilleri gibi,rayonun sınırları da sık sık değiştirildi: 1940'da,Şapsığ köylerinin yarısı kadarı yeni oluşturulan Tuapse rayonu içine alındı. 1942'de,hayli küçültülmüş olan Şapsığ rayonunun yüzölçümü 1.500 km.kareye inmiş,nüfusu da 4.000 kadarı (% 22.8) Şapsığ olmak üzere 17.500'e düşmüştü (2).

[değiştir] Rayonun feshi

Rayonun kaldırılmasına ilişkin rayon yürütme komitesinin 1943 tarihli kararı,komitenin azınlıktaki 2 Şapsığ üyesinin karşı oyuna karşın,çoğunluğu oluşturan Rus üyelerin oyuyla alındı.Karar,uzunca bir süre beklemede bırakıldıktan sonra,24 Mayıs 1945'te Rus SFSC Yüksek Prezidyumu tarafından da onarak kesinleşti.Şapsığ rayonu,"Karadeniz Kıyısı Şapsığları Toplumsal Parlamentosu Adıge-Khase"nin ilk başkanı Murdin Teşu'nun (Т1эшъу Мурдин) ve Şapsığ aydını Ruslan Nıbe'nin verdiği bilgilere göre,Stalin rejimince,tehlikeli bir stratejik bölgede bulunması ve güvenlik nedeniyle lağvedilmiştir (3).

[değiştir] Kaynaklar

İslam Ansiklopedisi,Çerkesler,Mirza Bala.

Tamar Polovinkin,Şapsığ Ulusal Rayonu,Nart dergisi,sayı 8.

Teşu Murdin,Kafdağı dergisi,sayı 49-50,Ankara,1991,s.29-31; Ayrıca bk.Genrikh Ananenko,Şapsığ Ulusal Rayonu'nun Tarihçesi,Kafkasya Gerçeği dergisi,sayı 5,Samsun,1991,s.8-9; Şapsığya,Jineps gazetesi,Kasım 2006; Sefer E.Berzeg,Yusuf Suad Neğuç,Untitled Document,internet; Mehdi Nüzhet Çetinbaş,Şapsığların Hikayesi,internet.

Bu sayfanın Vikipedi standartlarına ulaşabilmesi için
düzenlenmesi gerekmektedir.
Bu madde Şubat 2007 tarihinden beri etiketli olarak durmaktadır.

"http://tr.wikipedia.org../../../%C5%9F/a/p/%C5%9Eaps%C4%B1%C4%9F_Ulusal_Rayonu_5597.html"'dan alındı

Sayfa kategorisi: Vikipedi düzenle Şubat 2007