Defne
Vikipedi, özgür ansiklopedi
|
|
Akdeniz defnesi, (Laurus nobilis), defnegillerden (Lauraceae), her mevsim yeşil kalabilen, güzel kokulu ve yapraklarının kullanım alanı oldukça geniş olan bir ağaç türüdür. Yemeklere lezzet kattığı gibi alternatif tıpta da birçok yararı vardır. Ayrıca Türkiye'nin tarım ihracatında önemli bir paya sahiptir.
Konu başlıkları |
[değiştir] Tanımlaması
Akdeniz'e özgü bir bitki olan defne, genelde 2-6 m boyunda bir çalı veya ağaçtır, ama boyu 10 metreyi bulabilir. Gövdesinin alt kısmı gri, üst kısmı yeşildir. Yaprakları 6–12 cm uzunlukta ve 2–4 cm genişliktedir. Yapraklar kokuludur, şekilleri mızrak ucu gibi, kenarları dalgalı, üst yüzleri koyu yeşil, alt yüzleri açık yeşıldir. Çiçekleri 1 cm çapında olup açık sarı veya yeşildir, sapın aynı noktasından 4-5 tanesi birden çıkarak birer öbek oluşturular. Bu çiçek öbekleri yaprağın yanında çift olarak açarlar. Ağaçlar erkek ve dişi olarak ayrılırlar. Meyvesi yaklaşık 1 cm çapında, içinde tek bir tohum barındıran siyah bir yemiştir. En büyük düşmanı yaprak bitidir.
[değiştir] Kullanımı
Defneden elde edilen defne yaprağı, yemeklerde tat vermek için kullanılmaktadır. Avrupa'da genelde önce kurutulur ve salça yapılırken beraberce pişirilir.
Defne, süs bitkisi olarak, özellikle süs bahçelerinde Akdeniz iklimi ve okyanus iklimi olan bölgelerde yetiştirilir. Dona çok duyarlı olduğu için daha soğuk yerlerde ise ev bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Defne bitkisinin kaynağı Doğu Akdeniz bölgesi olup oradan ılıman iklimli başka yörelere yayılmıştır.
Defne yağı defne meyvelerini sıkarak elde edilen, 30°C'de eriyen bir yağdır. %95 yağ asitlerinden ve %5 esansiyel yağlardan oluşur. Yağ, en çok sabun üretiminde kullanılıp, bunun yanı sıra kozmetik sanayisinde cilt nemlendirici olarak kullanılır.
Şifalı ot olarak romatizma, deri kızarıklıkları ve kulak ağrıları için kullanılır.
Tıbbi literatürde defne yaprağının antioksidan[1], analjezik (ağrı kesici), antienflamatuar [2] ve antikonvulsant (antiepileptik)[3] yararlarının olduğu belirtilmektedir.
[değiştir] Ekonomik boyutu
Defne yaprağınin yıllık üretimi yılda 8 bin tondur, bunun yaklaşık %80'ı Türkiye'den kaynaklanır[4] bu üretimden 8 milyon dolar gelir elde edilmektedir. [5]
[değiştir] İçeriği
Defne yaprağı %1-3 esans yağlarından oluşur. Bu lipitler 1,8-cineole ve pinen, Terpen, Sesquiterpen, Metileugenol ve daha ufak miktarlarda α- ve β-Pinen, Phellandren, Linalool, Geraniol ve Terpineol. Defne yaprağının tat ve aroması büyük ölçüde eugenol adlı esansiyel yağdan kaynaklanır.[6]
[değiştir] Tarihçe ve mitoloji
Defne Apollon'un simgesidir. Yunan mitolojisinde Apollon Dafni'ye aşık olur ama Dafni onu istemez ve ondan kaçar. Tam yakalanacağı sırada babası, nehir tanrısı Peneus onu bir defne ağacına dönüştürür. Ardından Apollon bu ağacı kendi ağacı ilan eder ve galibiyet, şarkı ve şiirlere adar. (Bakınız: Apollon ve Dafni)
Antik Yunanistan'da ve Roma'da galipler ve şairler defne yapraklarından yapılma çelenk verilirdi, bu bir taç şeklinde giyilirdi. Modern olimpiyatların öncülü sayılan Pitik yarışmalarda defne tacın ödül olarak verilmesinin nedeni bu yarışmaların Apollon şerefine yapılmasıydı.
[değiştir] Simgesellik
Defne, yaz kış yeşil kalır. Bu özelliği nedeniyle ölümsüzlüğün simgesidir.
Antik Yunanistan'da bu ağaç Apollon'a adanmıştır ve galibiyetle elde edilmiş ölümsüzlüğü, ve bu galibiyeti sağlayan, kahramanlıkla birleşmiş erdemi simgeler. Kahramanlara, alimlere ve bilgelere verilen defne yapraklı tacın kaynağı budur. Gene Apollon'la ilişkili olarak, Delfi'teki kahinler de kehanette bulunmadan önce defne yaprakları çiğnerlerdi veya yakarlardı, Apollon'un kehanet özelliklerine elde edebilmek için. Kahinlerden olumlu bir cevap elde edenler geri giderken bir defne tacı ile dönerlerdi.
Orta çağlarda üniversitelerde alimler defneden taç giydirlirdi. Tıp okullarında genç doktorların başına konan taçlar defne yaprakları ve meyvelerinden oluşurdu; Fransa'da üniversite diplomasının adı olan "baccalauréat" (Latince bacca laurea : defne meyvesi) burdana kaynaklanmaktadır.
[değiştir] Diğer defne türleri
Defne olarak adlandırılan çeşitli bitki türleri vardır. Yemek yapımında kullanılan defne yaprakları Akdeniz bölgesi kükenli Laurus nobilis 'tir. Kaliforniya defnesi olarak bilinen Umbellularia californica yemeklere daha kuvvetli bir koku verir. Hint mutfağında kullanılan Hint defnesi Cinnamomum tejpata farklı bir cins (ama aynı familyaya ait) bir bitkidir, yemek yapımı bakımından kokusu daha çok Çin tarçını (Cinnamomum Cassia) gibidir benzer.
Defnegillerden bazı türler zehirlidir, örneğin Arabistan defnesi (Daphne gnidium) ve yaban defnesi (Daphne mezereum).[7]. Defnegillerden olmayan dikenli defne (Ilex aquifolium), dağ defnesi (Kalmia latifolia) ve koyun defnesi (Kalmia angustifolia ) de zehirlidir.
[değiştir] Notlar
- ^ Fitoterapia. 2003 Sep;74(6):613-6.
- ^ Phytother Res. 2003 Aug;17(7):733-6.
- ^ Phytomedicine. 2002 Apr;9(3):212-6.
- ^ Dünyanın defne yaprağı ihtiyacının yüzde 80'ini Türkiye karşılıyor[1]
- ^ DEFNE YAPRAGIYLA GELEN ZENGINLIK [2]
- ^ Simon, J.E., A.F. Chadwick and L.E. Craker. 1984. Herbs: An Indexed Bibliography. 1971-1980. The Scientific Literature on Selected Herbs, and Aromatic and Medicinal Plants of the Temperate Zone. Archon Books, 770 pp., Hamden, CT (Bu sayfada kaynak verilmiş:[3])
- ^ http://fr.wikipedia.org/wiki/Daphn%C3%A9_garou
[değiştir] Dış bağlantılar
 |
Wikimedia Commons'da Defne ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur. |
- YEŞİL ALTIN DEFNE (Laurus nobilis L.)[4]
- Defne [5]
- Bay laurel [6] (İngilizce)
- GRIN veritabanında Defne [7] (İngilizce)
- MeSH: Laurus - Laurus nobilis (Defne) (İngilizce)
- MeSH: Umbellularia - Umbellularia californica (Kaliforniya defnesi)(İngilizce)
- MeSH: 3-oxo-eudesma-1,4(15),11(13)triene-12,6alpha-olide [içerdiği madde](İngilizce)
- MeSH: anhydroperoxycostunolide [içerdiği madde](İngilizce)
- MeSH: magnolialide [içerdiği madde](İngilizce)
- PubMed search: "Laurus"[MAJR] (İngilizce)
- PubMed search: "anhydroperoxycostunolide" OR "magnolialide" OR "3-oxo-eudesma-1,4(15),11(13)triene-12,6alpha-olide" (İngilizce)
