Kırınım
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Kırınım bir engelle karşılaşan dalgaların yön değiştirmeleri veya yayılmalarıdır. Su, ses, ışık veya radyo dalgaları gibi her tür dalgada bu olabilir. Kırınımın basit bir örneği, bir borunun içine konuşulduğu zaman, borunun öbür ucundan çıkan sesin her yöne doğru yayılmasıdır. Buna karşın bahçe hortumundan çıkan su düz bir çizgi olarak yayılır.
Kırınım (difraksiyon), dalganın yatay veya ileri doğru yayılımı engelenmesi veya sınırlanması olduğu için, fizikte enterferansın bir cinsi olarak sayılır. Örneğin iki oparlörden çıkan ses dalgaları aynı frekansta iseler ve ses dalgaları arasında sabit bir faz farkı varsa enterferans olur ama kırınım olmaz.
Kırılmada görülen yön değiştirme kırınımdakinden farklıdır; dalga, yayılma hızının farklı olduğu bir ortama açılı olarak girerse kırılma olur.
Kırınım olması için engelin boyutunun dalganın dalgaboyuna yakın veya ondan küçük olması gerekir. Ayrıca kırınım olması için dalgaların eş fazlı ve aynı yönlü olması gerekir. Birden fazla kırınım noktası olması halinde bu noktalardan yayılan dalgaların birbirini yoketmesi veya pekiştirmesinden bir kırınım dokusu oluşur. İki dalga tepesinin üstüste geldiği yerde dalga salınımı iki katı olur, bir dalga tepesi ile bir dalga çukurunun üstüste geldiği yerde ise iki dalga yok olur. Işığın dalga özelliği Thomas Young'ın bir çift yarıktan ışık geçirerek bir kırınım dokusu oluştuğunu göstermesi ile ıspatlanmıştır.
Maddenin dalga özelliğinden dolayı ışığın yanısıra çeşitli atom altı parçacıklar da kırınabilir.
Kırınım kristalleştirilmiş moleküllerin atom düzeyindeki ayrıntılarını çözümlemek için kullanılanabilir. Elektron kırınımı, nötron kırınımı veya X-ışını kırınımı teknikleriyle protein, DNA gibi karmaşık moleküllerin üç boyutlu şekilleri anlaşılabilir.
[değiştir] Işığın kırınımı
Bir ışık demeti, daracık bir yarıktan, keskin bir kenardan geçip ya da ufak bir bir cismi dolanıp bir yüzeye düştüğünde gerçekleşen olay. Bu durumda ışık demetinin kenarında keskin gölgeler değil, birbiri ardına sıralanmış aydınlık - karanlık çizgiler görülür. Kırınma özellikle (Teleskop, Kamera ve fotoğraf makinelerinde) diyaframın kısık olduğu durumlarda belirginleşerek önem kazanır.
[değiştir] Ayrıca bakınız
 |
Fizik ile ilgili bu madde bir taslaktır. İçeriğini geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. |
