Kabartayca
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Kabartayca (Kabartayca adı:Qeberdeyıbze ya da Adıgebze;Adıgece adı:Qeberteyabze),Kafkas Dilleri içinde,Abhaz-Adıge ya da Kuzeybatı Kafkas Dillerinden Adige dilinin doğu ya da "dağ" kolu.
- Kabartayca günümüzde Rusya Federasyonuna (RF) bağlı Kabartay-Balkar ve Karaçay-Çerkes cumhuriyetlerinde kullanılan resmi diller arasındadır.2002'de RF'deki Kabartay sayısı 580.475 idi (519.958 asıl Kabartay,60.517 Kabartayca konuşan Çerkes),bu sayıya Adıgey Cumhuriyeti'nde yaşayan ve Adıge sayılan Kabartaylar katılmamıştır.Ayrıca 2002'de,RF'de 37.942 nüfuslu olan ve ana kitle olarak Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti'nde yaşayan Abazalar da,Abazaca ve Rusça ile birlikte Kabartayca da konuşmaktadırlar.
- Kabartayca,Kabartay-Balkarya ve Karaçay-Çerkesya'da konuşulan asıl Kabartay,Kuzey Osetya-Alanya Cumhuriyeti ile Stavropol Kray'da konuşulan Mozdok Kabartay,Karaçay-Çerkesya'daki iki köyle Krasnodar Kray'daki iki köyde konuşulan Besleney ya da Besnıy ve Adıgey'deki dört köyde konuşulan Kuban Kabartay (Kabartayca:Hajret Qeberdeyıbze) lehçelerine ayrılır.Edebiyat dili asıl Kabartaycanın Baksan ağzına dayanır.Asıl Kabartay lehçesinin yazı dili olan Baksan ağzı dışında üç ağzı daha vardır:Terek ağzı (Terek Irmağı boyunda konuşulur),Malka ağzı (Malka Irmağı boyunda konuşulur) ve Kuban-Zelençuk ağzı (Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti'nde konuşulur).
- Kabartayca,bugün,1864 Adıge deportasyonu (ülke dışına çıkarılma olayı) sonucu,bir göçmen dil olarak,Türkiye,Suriye,Ürdün,ABD ve AB ülkelerinde de konuşulur.Türkiye'de en çok Kayseri (Uzunyayla yöresi),Sıvas,Tokat,Amasya,Çorum,K.Maraş,Adana,İçel,Ankara,Eskişehir,Balıkesir (Bandırma'da 1 köy) ve daha başka yerlerde konuşulur.
Kabartayca,RF dışında Ürdün'deki "Emir Hamza Okulu" adlı özel bir okulda seçmeli bir ders olarak da okutulmaktadır.
- Kabartayca,Diaspora'daki birçok internet radyo-tv yayınıdışında,Türkiye'de yasak dil kapsamından çıkartılmış olarak 2004'ten beri her hafta Perşembe günleri radyo ve tv'den yayınlanmaktadır (Radyo 1,sabah 6.30;TRT-3,sabah 10.30).Kafkasya'daki radyo-tv yayınlarının 2003 yılından beri verilmediği söylenmektedir (bk.Valeri Hatajuko,"Geçmişten Günümüze Kafkasların Trajedisi",İstanbul,2006,s.216).
- Kabartayca 1924 yılına değin Arap,ardından 1936 yılına değin Latin,1936'dan beri de Kiril alfabesini kullanmaktadır.
- Kabartayca Nalçik ve Çerkessk'teki devlet üniversitelerinin ilgili böümleriyle,buralardaki bilimsel araştırma enstitülerinde incelenmekte ve öğretilmektedir.Ayrıca Kabartay-Balkar ve Karaçay-Çerkes cumhuriyetlerinde,Kabartaycanın konuşulduğu yerlerdeki ilkokullarda (1-4 sınıflar) kısmi bir eğitim dili,eğitim dili olarak Rusçanın uygulandığı ortaokullarda da (5.sınıf ve üstü) isteğe kalmış bir seçmeli ders olarak (haftada 2-3 ders saati) okutulmaktadır.
- Kabartayca olarak aylık "Oşhamaho" (1уащхьэмахуэ) edebiyat dergisi ile pazar günleri dışında "Adıge psatle" (Адыгэ псалъэ;internetten de) gazetesi (Nalçik),ayrıca "Çerkes Kheku" gazetesi (Чэркэс Хэку;bazı yazıları internetten) (Çerkessk) yayınlanmaktadır.
düzenlenmesi gerekmektedir.
Bu madde Şubat 2007 tarihinden beri etiketli olarak durmaktadır.
